سیاست و راهبردهای بهینه در پیشگیری از بحران‌های اجتماعی (مطالعه موردی: شهر تهران)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی،گروه سیاست گذاری عمومی، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

2 استادیار روابط بین الملل،دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی، تهران، ایران

3 استادیار، دانشکده علوم سیاسی، دانشگاه امام صادق (ع)، تهران، ایران

چکیده

بحران‌های اجتماعى عمدتاً تابعی از شرایط داخلی است که همواره تأثیرات مهمى بر امنیت داشته­ و دارند. ازاین­رو، سیاستگذاران امنیتی همواره در جستجوی ابزاری هستند که توسط آن­ها بتوان از وقوع بحران‌ها پیشگیری کرد. پژوهش حاضر به منظور بحث از علل بروز بحران‌های اجتماعی و راهبردهای بهینه پیشگیری از آن در شهر تهران انجام شده که از نظر هدف تحقیقی کاربردی، از نظر ماهیت داده­ها آمیخته است و به دو روش توصیفی - تحلیلی و پیمایشی انجام شده است. برای مشخص کردن سیاست و راهبردهای بهینه به خبرگان که با شیوه نمونه­گیری زنجیره­ای انتخاب شدند، پرسشنامه باز توزیع شد. سپس با استفاده از تحلیل محتوای کیفی، تجزیه و تحلیل و گزاره­ها استخراج شد و مبنای طراحی پرسشنامه کمی قرار گرفت. به منظور بررسی روایی گزاره­های کیفی، از اعتبار صوری و برای سنجش پایایی از آزمون آلفای کرونباخ استفاده شد. یافته­های تحقیق نشان داد که راهبردهایی اعم از ایجاد اشتغال کامل، پایبندی به حقوق شهروندی، ارتقاء احساس تعلق جمعی و ... بیشترین تأثیرگذاری و اهمیت را در پیشگیری از بحران‌های اجتماعی دارند. می‌توان گفت اگرچه بحران‌ها با ‌ظهور‌ عینى‌شان اهمیت‌ دوچندانى‌ یافته و ضرورت مدیریت‌شان به شدت متحول‌ مى‌شود‌، اما‌ قبل از ظهور عینى آنها، دوره‌ تکوین‌ است که راه را براى طراحى و اجراى مدیریت‌هاى پیشگیرانه هموار مى‌سازد.

کلیدواژه‌ها


-ابطحی، حسین؛یاوری بافقی، امیر حسین؛اسماعیلی، احمدرضا، (1390)، «طراحی مدل پیش نگری بحران‌های اجتماعی به منظور پیشگیری از آنها توسط ناجا»، پژوهشنامهنظموامنیتانتظامی، شماره چهارم، سال چهارم، صص 34-1.
- آریاپور، محسن، (1384)، «اغتشاشات و بحران‌های شهری؛ دیدگاه‌ها و نظرات»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره22. 118-79.
- اسدی غلامی، نصرالله، (1384)، «نقش سازمان زندان‌ها در پیشگیری از وقوع جرم»، ماهنامه اصلاح و تربیت، شماره 11، دوره قدیم. 13-11.
- افتخاری، اصغر، (1379)،  انتظام ملی، چاپ اول، تهران: انتشارات سازمان عقیدتی سیاسی ناجا.
- افتخاری،اصغر، (1388)، «ساختار اجتماعی امنیت، مطالعه موردی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 18. 42-11.
- افتخاری،اصغر؛ مرادیان،محسن؛کریمائی،علی اعظم،(1389)، «الگوی راهبردی تأمین امنیت اجتماعی در نیروی انتظامی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، شماره 39 . 108-81.
- النقی‌پور،رسول؛بهرامی،تورج،(1395)، مدیریت بحران (با رویکرد: طبیعی، فرهنگی، اجتماعی و امنیت اجتماعی)، تهران، انتشارات آراد.
- امیری، عبدالرضا، (1391) «مطالعه فرایند و متغیرهاى مؤثر بر امنیتى شدن بحران هاى اجتماعى در ایران»، فصلنامه مطالعات مدیریت انتظامی، سال هفتم، شمارة دوم. 237-219.
- آیین‌نامه «شورای اجتماعی کشور»، (بی­تا)، بازیابی شده از https://sccr.ir/pro/2099
- براون، مایکل، (1380‌)، علل‌ وقوع‌ درگیری‌های‌ داخلی‌،ترجمه‌ دوره عالی جنگ سپاه، تهران:انتشارات مؤسسه اندیشه‌ی‌ناب.
- بلندیان، غلامحسین، (1391)، جامعه‌شناسی امنیت داخلی، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
- پاشایی‌زاده، حسن، (1386)، نگاهی اجمالی به روش دلفی، پیک نور، دوره ششم، شماره دوم.
- پورسعید، فرزاد، (1392)، فرهنگ توصیفی اصطلاحات امنیت، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
- تابلی، حمید؛ کریمی­افشار، سمانه؛ اشرف­زاده، الهام، (1391)، «بررسی مدلهای مدیریت بحران در رمان دا »، نشریه ادبیات پایداری، شماره 5 و 6 . 104- 77.
- تاجیک، محمدرضا، (1379)، مدیریت بحران: نقدی بر شیوه‌های تحلیل و تدبیر بحران در ایران، تهران: فرهنگ گفتمان.
- چاله چاله، فرشید، (1387)، اصول و مبانی پیشگیری از جرم، مجلة دادرسی، شماره 68 . 10-4.
- حسینی، حسین؛ جدی، سیدمجید، (1385)، مدیریت بحران با رویکرد امنیت عمومی، جلد اول،  تهران: انتشارات معاونت آموزش ناجا.
- دانشگاه عالی دفاع ملی، (1387)، نظریه امنیت در جمهوری اسلامی ایران، تهران: انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
- دلاورپوراقدم، مصطفی، (1389)، امنیت نرم و منافع ملی جمهوری اسلامی ایران، تهران: مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی.
- دوورژه،موریس، (1378)،  اصول علم سیاست، ترجمه ابوالفضل قاضی، تهران: نشر دادگستر.
- رضوی­نژاد، سیدامین؛ ملک­محمدی، حمیدرضا، (1397)، «درآمدی تحلیلی بر مسئله­شناسی در سیاستگذاری امنیتی»، فصلنامۀ مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دورۀ 8، شمارۀ 2 . 296-280.
- رهامی، محسن، حیدری، علیمراد، (1384)، چالش­های فراروی سیاست جنایی در قبال جرائم بدون بزه دیده، فصلنامه مطالعات حقوق خصوصی،  شماره 70.
- زمانی،علی‌اکبر،(1392)، مدل سنجش شاخص‌های امنیت داخلی جمهوری اسلامی ایران، تهران، انتشارات داعا.
- زینالی،امیرحمزه، (1384)، «جایگاه سازمان­های دولتی مسؤول بحران‌ها و تهدیدهای اجتماعی در ایران»، فصلنامه رفاه اجتماعی، شمار 16 . 218-185.
- سلیمی، اکبر، (1393)، «شناسایی مؤلفه‌ها و شاخص‌های مدیریت بحران‌های اجتماعی و ارائه الگوی.
- ساروخانی،باقر، (1383)، دلفای کیفی، ابزار پژوهش در علوم اجتماعی، فصلنامه مطالعات اجتماعی روان شناختی زنان (مطالعات زنان)، دوره2،شماره 4.
- سلیمی، اکبر،(1393)، «تبیین علل پدیده ناآرامی­های شهری در کشورهای در حال گذار»، فصلنامه دانش انتظامی خراسان رضوی، دوره ششم، شماره 24. 152-135.
- شعبانی، ناصر، (1385)، توسعه و پدافند بارویکرد انتظامی، تهران: معاونت آموزش دانشگاه علوم انتظامی.
- صالح نیا، علی ؛ بختیاری،حسین، (1397)، «اولویت‌بندی تهدیدات امنیت ملی جمهوری اسلامی ایران با روش تحلیل سلسله مراتبی(AHP)»، فصلنامه مطالعات راهبردی سیاست­گذاری عمومی، دوره 8، شماره 27. 277-255.
- صفاری، امیر، ساسان­پور،فرزانه، موسی­وند، جعفر، (1390)، ارزیابی آسیب­­پذیری مناطق شهری در برابر خطر سیل با استفاده از سیستم اطلاعات جغرافیایی و منطق فازی (مطالعه موردی: منطقه 3 تهران، نشریهتحقیقاتکاربردیعلومجغرافیایی، شماره 20 .
- صمدی، فخرالدین، (1394)، جایگاه شورای امنیت کشور، شوراهای فرعی (شورای تامین استان و شهرستان) و ماهیت مصوبات آنان،  اولین کنفرانس بین المللی حقوق و توسعه پایدار جامعه مدنی.
- عالم، عبدالرحمن، (1377)،  بنیادهای علم سیاست، تهران: نشر نی.
- عبداله‌خانی،علی (1390)، فنون پیش‌بینی، تهران: نشر ابرار معاصر تهران.
- عصاریان­نژاد،حسین، (1385)، نظم و امنیت داخلی، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی.
- عطارزاده، مجتبی، (1377)، «دولت، جامعۀ مدنی و امنیت در جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه مطالعات راهبردی، شماره2. 128-95.
- عظیمی دولت­آبادی، امیر، (1387)، منازعات نخبگان سیاسی و ثبات سیاسی در جمهوری اسلامی ایران، تهران : مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
- عظیمیان، قدرت­اله، (1389)، «راهبردهای مناسب برای مدیریت بحران‌های ناشی از تهدیدات اجتماعی»، پژوهش­نامه نظم و امنیت انتظامی، سال هفتم، شماره دوم، صص 172-137.
- قانون ساختار نظام جامع رفاه و تامین اجتماعی، (بی­تا)، بازیابی شده از
https://rkj.mcls.gov.ir/fa/moghararaat/ghavanin/ghanoonrefah
- کریمائی، علی‌اعظم، (1389)،  انضباط ملی و امنیت اجتماعی، تهران: انتشارات انتشارات دانشگاه عالی دفاع ملی.
- کریمی­خوزانی، علی؛ عزیزآبادی­فراهانی، فاطمه؛ غفاری، غلامرضا؛ صالحی­امیری، سیدرضا، (1396)، «ارائه الگوی مطلوب اخلاق­مداری پلیس در مواجهه با بحران‌های اجتماعی(ازدحامات، اغتشاشات و اعتراضات خیابانی)»، پژوهش­نامهنظموامنیتانتظامی، سال دهم، شماره چهارم(پیاپی چهلم)، صص 26-1.
- محمدی، ایوب؛  یاوری،  امیرحسین؛  جوانمرد، محمد، (1396)، «نقش شبکه­های اجتماعی مجازی در ایجاد بحران‌های اجتماعی»، فصلنامه دانش انتظامی، سال نوزدهم، شماره 1، 23-1.
- مرادی، حجت‌اله؛ خلج زاده، محسن، (1395)، «عوامل اجتماعی و فرهنگی مؤثر بر پیدایش بحران‌های امنیتی در مناطق حاشیه­نشین (مورد مطالعه: اسلام­آباد کرج)»، فصلنامه مدیریت بحران، سال هشتم، شماره 30، 176-143.
- منظمی­تبار، جواد، (1384)، مبارزه با جرائم اجتماعی، تهران: دانشگاه علوم انتظامی امین.
- نکویی، محمد؛ سهرابی، محمد، (1386)، ارزش‌های پیشگیری سیستمی در مدیریت بحران‌های امنیتی، فصلنامه نگرش راهبردی، شماره 85 و 86 . 64-49.
- وهابی، فرجام، (1395)، امنیت عمومی و مدیریت بحران، تهران: انتشارات موجک.
کاربردی انتظامی»، فصلنامه مطالعاتمدیریتانتظامی، سال نهم، شمارة سوم، صص 413-394.
منابع انگلیسی
- Batdorf, J. W. (2008). The End of Strife: Nature's Laws Applied to Incomes, Broadway Publishing Company, 1911.
-Burnett John, J. (1998). A Strategic Approach to Crisis. Public Relations Review, 24(4), 457-488.
-Engerer, H. (2009). Security economics: Definition and capacity (No. 5). Economics of Security Working Paper.
-Lloyd, R. D. (2005). Staying Alive: Safety and Security Guidelines for Humanitarian Volunteers in Conflict Areas. International Committee of the Red Cross.