بررسی مولفه‌های آزادی و عدالت در اهداف برنامه‌های پنج‌سالۀ توسعه در ایران 1394-1368

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات،دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

2 استادیار گروه علوم سیاسی، دانشکده روان شناسی و علوم اجتماعی،واحد رودهن، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

3 استاد مدعو گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق، الهیات و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران.

چکیده

مقاله حاضر به بررسی مؤلفه‌های عدالت و آزادی در پنج برنامۀ توسعۀ ایران (1394-1368) می‌پردازد. پرسش اصلی پژوهش این است که مقولاتی چون آزادی سیاسی، آزادی اقتصادی، برابری فرصت‌ها و مشارکت عامه، و نظام حمایتی در اهداف پنج برنامۀ توسعۀ اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی ج. ا.ایران چه جایگاهی دارند. فرضیۀ پژوهش بر این ایده استوار است که ارزش‌ها و شاخص‌هایی مانند عدالت، افزایش کیفیت زندگی، و آزادی‌های فردی و اجتماعی، با توجه به گفتمان انقلاب اسلامی و اسناد بالادستی، پشتوانه‌های نظری و ارزشی تدوین برنامه‌های پنج سالۀ توسعه‌اند و در اهداف این برنامه‌ها قابل ردگیری‌اند. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهند که شاخص‌های مرتبط با مولفۀ آزادی، و شاخص‌های مرتبط با مولفۀ عدالت در کل برنامه‌های توسعۀ پنج‌ ساله مورد توجه بوده ولی توزیع یکسانی در درون برنامه‌ها نداشته و هر برنامه به تبع ضرورت‌های محیطی غالباً یکی از این مولفه‌ها را در کانون توجه قرار داده است. جمع آوری داده‌های پژوهش کتابخانه‌ای و اسنادی بوده و مقاله رویکرد تحلیلی و توصیفی دارد. پژوهش چارچوب نظری آمارتیا سن را برای بررسی ضرورت همنشینی آزادی و عدالت به خدمت گرفته است.

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • آزادارمکی، تقی، مبارکی، مهدی، و شهبازی، زهره. (۱۳۹۱). بررسی و شناسایی شاخص‌های کاربردی توسعه اجتماعی (با استفاده از تکنیک دلفی). مطالعات توسعه اجتماعی-فرهنگی، 1(1)، 7-30.
  • امینی سابق، زین العابدین، و عباس‌زاده، یداله. (1389). نقش دولت در توسعه عدالت اجتماعی. خط‌مشی‌گذاری عمومی در مدیریت، 1(2)، 125-145.
  • باباخانی، محمد، راغفر، حسن، و رفیعی. (۱۳۹۴). بررسی رابطه شاخص‌های عدالت اجتماعی و سلامت در ایران (1365-1385). مجله دانش و تندرستی، 5، 36-46.
  • جغتایی، فائزه، موسوی، میرطاهر، و زاهدی مازندرانی، محمد جواد. (۱۳۹۵). ابعاد ومولفه‌های توسعه اجتماعی در برنامه‌های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران. فصلنامه علمی و پژوهشی رفاه اجتماعی، 16(63)، 55-88.
  • رشیدی، احمد، و موسوی، صالح. (1398). درآمدهای نفتی و آثار متعارض آن بر رشد و توسعه اقتصادی در ایران و نروژ. دوفصلنامه مطالعات اقتصاد سیاسی بین‌الملل، 2(1)، 153-181.
  • زاهدی مازندرانی، محمد جواد. (۱382). توسعه و نابرابری. تهران: مازیار.
  • زایرکعبه، رحیم، قریشی، فردین، و علی‌زاده اقدام، مجمد باقر. (۱۳۹۶). زمینه‌های جامعه‌شناختی تکوین گفتمان‌های عدالت اجتماعی در ایران: مطالعه موردی دولت‌های پس از انقلاب اسلامی. فصلنامه جامعه‌شناسی سیاسی جهان اسلام، 5(2)، 93-122.
  • زیبایی، منصور، و مظاهری، زهرا. (1388). اندازۀ دولت و رشد اقتصادی در ایران با تأکید بر رشد بخش کشاورزی: رهیافت رگرسیون آستانه‌ای. مجله اقتصاد و توسعه کشاورزی، 23(1)، 11-20.
  • سن، آمارتیا. (۱۳79). برابری و آزادی (ترجمه حسن فشارکی). تهران: شیرازه.
  • سن، آمارتیا. (۱۳۹۵). توسعه یعنی آزادی (ترجمه محمد سعید نوری تأمینی). تهران: نی.
  • سن، آمارتیا. (۱۳۹۸). عقلانیت و آزادی (ترجمه وحید محمودی و علیرضا بهشتی). تهران: نی.
  • شریفی، علیمراد، صادقی، مهدی، و قاسمی، عابدین. (1387). ارزیابی اثرات تورمی ناشی از حذف یارانه حامل‌های انرژی در ایران. پژوهشنامه اقتصادی، 8(31)، 91-119.
  • شقاقی شهری، وحید. (1398). ارزیابی وضعیت اجرای اقتصاد مقاومتی (دوره 1390-1396). فصلنامه علمی اقتصاد اسلامی، 19(76)، 60-88.
  • شمخی، مینا؛ ناصری کریموند، امان‌اله؛ مرادی، فاطمه (1398)، راهکارهای تربیتی فقرزدایی در نهج البلاغه، نشریه آموزه‌های تربیتی در قرآن و حدیث، سال پنجم شماره ۱ (پیاپی ۹، بهار و تابستان ۱۳۹۸)، صص ۸۱ -۱۰۰
  • شیرزادی، رضا (1388)،آمارتیاسن، توسعه به مثابه آزادی (نقد و بررسی کتاب)، نشریۀ علوم سیاسی، زمستان 1388، دوره -، شماره  9 ; از صفحه 269 تا صفحه 276 .
  • قدیری معصوم، مجتبی، و نجفی کانی، علی اکبر. (1382). برنامه‌های توسعه بعد از پیروزی انقلاب اسلامی و تأثیر آن‌ها بر نواحی روستایی. پژوهش‌های جغرافیایی، 44، 111-121.
  • قریشی، فردین، علیزاده اقدم، محمد باقر، و زایرکعبه، رحیم. (۱۳۹۶). تحول گفتمان عدالت در ایران: مطالعه موردی دولت‌های محمود احمدی نژاد و حسن روحانی. فصلنامه جامعه شناسی اقتصادی و توسعه، 6(2)، 143-180.
  • لاجوردی، عدنان، توحیدی‌نیا، ابوالقاسم، و رضایی صدرآبادی، محسن. (1394). بررسی نقش صندوق توسعه ملی در تحقق عدالت اقتصادی. دوفصلنامه علمی-پژوهشی مطالعات اقتصاد اسلامی، 8(1)، 91-120.
  • محمدی، شاکر، سایه‌میری، علی، و گرجی، هادی. (1386). اندازه‌گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی: مورد استان ایلام در طی دو برنامه. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی ایران، 9(31)، 165-188.
  • مردیها، مرتضی. (1397). نقش توسعه اقتصادی در تحول فرهنگی: عصر پساجنگ در ایران. پژوهشنامه علوم سیاسی، 13(2)، 87-116.
  • مکیان، نظام الدین، سعادت‌خواه، آزاده. (1390). اندازه‌گیری حداقل معاش با استفاده از سیستم مخارج خطی، مطالعۀ موردی: جامعه شهری استان یزد (برنامه‌های سوم و چهارم توسعه). فصلنامه پژوهش‌های رشد و توسعه اقتصادی، 2(5)، 45-68.
  • نوس‌بام، مارتا، و سن، آمارتیا. (1397). کیفیت زندگی (ترجمه حسن فشارکی). تهران: شیرازه.
  • مولایی، محمد، و رحیمی‌راد، زهره. (1397). بررسی وضعیت فقر در خانوارهای شهری ایران طی پنج برنامه توسعه اقتصادی ایران: 1368-1394. فصلنامه پژوهش‌های اقتصادی (رشد و توسعه پایدار)، 18(3)، 167-192.
  • مولایی‌پور، منصور. (1393). تمکین مالیاتی در برنامه‌های توسعه اقتصادی ایران. فصلنامه پژوهش‌ها و سیاست‌های اقتصادی، 22(72)، 173-196.
  • هابرماس، یورگن (1392)، دگرگونی ساختاری حوزۀ عمومی، ترجمۀ جمال محمدی، تهران، نشر افکار
  • هزارجریبی، جعفر، و صفری شالی، رضا. (۱۳۹۴). بررسی گفتمان عدالت حاکم بر مقوله تأمین اجتماعی در دولت‌های پس از انقلاب. فصلنامه برنامه‌ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، 6(23)، 1-49.
  • هوشمند، محمود، دانش‌نیا، محمد، عبدالهی، زهرا، و اسکندری‌پور، زهره. (1389). عوامل مؤثر بر صادرات غیرنفتی. مجلۀ دانش و توسعه، 17(34)، 127-146.

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار