بررسی تاثیر تحولات نفت بر توسعه نیافتگی سیاسی در ایران عصر پهلوی دوم، بر اساس رهیافت نهادگرایی جدید

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

در این مقاله تلاش شده است بر اساس دیدگاه نهادگرایی جدید به این سوال پاسخ داده شود که چرا و چگونه ایران در عصر پهلوی دوم با وجود ثروت هنگفتی که از درآمد‌های نفتی به دست ‌آورد، در عرصه سیاسی دچار توسعه نیافتگی شد. یافته‌ها حاکی از آن است ویژگی‌های نهادی ایران در دوران پهلوی دوم از جمله وابستگی به بیگانگان، فرمایشی بودن و مردمی نبودن، انحصارگرایی و سرکوب تشکل‌های مردمی از جمله دلایل اصلی توسعه نیافتگی ایران است که از طرفی با شاخصه‌های توسعه سیاسی از قبیل دموکراسی، حاکمیت قانون، عدم ذهنیت فساد، آزادی رسانه  و فعال بودن جامعه مدنی  و از طرف دیگر با مفروضه‌های  نهادگرایی از قبیل شفافیت، تجزیه تحلیل پذیری، عقلانی بودن و عملی بودن در تضاد هستند. نتایج این مطالعه نشان می‌دهد که دسترسی حکومت پهلوی به رانت‌های نفتی و جدایی دولت از ملت و اقدامات خودسرانه شاه در  ایجاد نهاد های مدنی کشور را از مسیر توسعه سیاسی دور نگه می‌داشت. مقاله حاضر، با روش توصیفی-تحلیلی با استفاده از منابع کتابخانه‌ای و منابع اینترنتی است

کلیدواژه‌ها

مراجع

  • آبراهامیان، یرواند، (1386)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه گل محمدی و فتاحی، تهران، نشر نی.
  • ازکیا، مصطفی و غفاری، غلامرضا (1387)، جامعه‌ شناسی توسعه، تهران: انتشارات کیهان.
  • افقه، مرتضی، (1397)، مفهوم توسعه و تاثیر آن بر پیشرفت جوامع، وبگاه علمی و آموزشی مبانی مدیریتی و علوم اجتماعی، تجارت نیوز https://tejaratnews.com/. کد مطلب: 271583.
  • اکبری، علی اکبر (1358)، سرمایه داری دولتی و مسئله دولت، تهران، سپهر.
  • ازغندی، علیرضا، (1384)، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران (1320-1357)، تهران: انتشارات سمت.
  • بشیریه، حسین (1382)، دیباچه‌ای بر جامعه شناسی ایران، تهران، نگاه معاصر.
  • حاجی یوسفی، امیر محمد،1383، دولت رانتیر و بی ثباتی در ایران، مجله فرهنگ اندیشه، سال سوم، شماره یازدهم، پاییز 1383.
  • مشتاق حسین خان،،1386، رانتها، رانت‌جویی و توسعه اقتصادی، ترجمه محمد خضری، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
  • خضری، محمد (1384)، تحلیل نهادی فساد اداری، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال هشتم، شماره 3 (پیاپی 29)، پاییز.
  • خیرخواهان، جعفر،1382، رونق نفتی، افزونه جویی و نقش نهادها: بررسی موردی ایران و نروژ، پایان­نامه دکتری، دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی، 1382.
  • دهقانی، خسرو (1388) سرمایه اجتماعی، دولت اسلامی و پلورالیسم اجتماعی، دو ماهنامه چشم­انداز ایران، شماره 55، اردیبهشت و خرداد.
  • رنانی، محسن (1387)، نفت، سرمایه اجتماعی و امتناع توسعه، روزنامه سرمایه، ویژه نامه همایش ضرب آهنگهای صد ساله نفت ایران، شماره 868، 19 آبان 1387.
  • رمضانی باصری و میرفردی، 1393 تبیین نهادگرایی وگرایش آن به توسعه. مجله اقتصادی. 121-138 صفحات، 1393 خردادوتیر، 4 و 3
  • غفاری، مسعود و رادمرد، محمد(1396). نهادگرایی در توسعه و چرایی سقوط نظام پهلوی. سیاست- مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی. زمستان 1396, دوره  47 , شماره  4 ; از صفحه 969 تا صفحه 988 .
  • فوران، جان، (1388)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران: نشر رسا.
  • کاتوزیان، ‌محمدعلی (1372)، اقتصاد سیاسی ایران، مترجمین: محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز.
  • کاظمی، حجت و عطریان، مهدی(1398). نهادهای اقتصادی دربار و حامی پروری در رژیمپهلوی.  پژوهشنامه علوم سیاسی، سال چهاردهم شماره ۳ (پیاپی ۵۵، تابستان ۱۳۹۸)، صص ۱۲۷ -۱۵۸
  • کشاورز شکری، عباس و عابدینی نجف آبادی، الهه(1393). ویژگی‌های دولتپهلوی دوم و آسیب پذیری آن در مقابل بسیج انقلابی نشریه جامعه شناسی تاریخی، سال ششم شماره ۲ (پاییز و زمستان ۱۳۹۳)، ص ۱
  • علوی، احمد (1387)، اقتصاد رانتی و معمای دموکراسی، دو ماهنامه چشم انداز ایران، شماره 54، اسفند 1387 و فروردین 1388.
  • فطرس، مستوره (1388)، تجزیه و تحلیل تاثیر رانت نفتی بر سرمایه اجتماعی، پایان نامه کارشناسی ارشد،دانشکده اقتصاد، دانشگاه علامه طباطبایی.
  • متوسلی، محمود، 1382، توسعه اقتصادی، مفاهیم، مبانی نظری، نهادگرایی و روش‌شناسی؛ انتشارات سمت.
  • متوسلی، محمود و جمال فتح اللهی (1389). مقدمه‌ای بر نظریات ویلیامسون و کاربرد آن در تحلیل مسایل توسعه ایران، پژوهشهای اقتصادی، سال دهم، شماره سوم، پاییز.
  • مشهدی احمد، محمود (1394). نهادگرایی قدیم و اقتصاد مرسوم؛ یک جدال فکری، پژوهشنامه اقتصادی، دوره 15، شماره 57، شماره پیاپی 2، تابستان.
  • میرزایی، ساناز (1392)، بررسی نقش نفت در توسعه سیاسی، رساله دکتری دانشکده علوم اجتماعی، دانشگاه علامه طباطبائی.
  • نورث، داگلاس و دیگران، (1385)، چهارچوب مفهومی برای تفسیر تاریخ مکتوب بشری، مجله اقتصاد سیاسی، شماره 3،
  • نادری باب اناری، مهدی(1388). پارادوکس احزاب سیاسی در دوران پهلوی دوم ره آورد سیاسی تابستان و پاییز 1388 شماره 24 و 25
  • Beblawi, H. and G. Luciani (2015). The rentier state, Routledge.
  • Binder, L. and J. La Palombara (2015). Crises and Sequences in Political Development.(SPD-7), Princeton University Press.
  • Chen, Scy and Webster C. (2012). Institutional Economics: New, Approaches, Elsevier Ltd
  • Immergut, E. M. (1998). "The theoretical core of the new institutionalism." Politics & society 26(1): 5-34.
  • March, James G. & Johan P. Olsen (2005) Elaborating the New Institutionalism", in: The Oxford Handbook of Political Institutions, Edited by Sarah A. Binder, R. A. W. Rhodes, and Bert A. Rockman.
  • Moritz, J. (2019). Oil and societal quiescence: Rethinking causal mechanisms in rentier state theory. The Politics of Rentier States in the Gulf, The Project on Middle East Political Science (POEMPS).
  • Pye, L. W. and S. Verba (2015). Political culture and political development, Princeton University Press.
  • Powell, W. W. and P. J. DiMaggio (2012). The new institutionalism in organizational analysis, University of Chicago press.
  • Peters, B. G. (2019). Institutional theory in political science: The new institutionalism, Edward Elgar Publishing.
  • Shambayati, Hootan,1994, “The Rentier State , Interest Groups and The Paradox of Autonomy, State and Business in Turkey and Iran”, Comparative Politics, No26, 1994, pp:307-333.
  • Sorensen, A. (2017). "New institutionalism and planning theory." The Routledge Handbook of Planning Theory, London, New York: Routlege.

 

فایل ها

هم رسانی

ارجاع به این مقاله

آمار