بررسی جایگاه عرفان در اشعار امام خمینی با رویکرد جامعه‌شناسی بر مبنای نظریه‌ لوسین گلدمن

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته زبان و ادبیات فارسی دانشگاه ساوه

2 استاد زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات دانشگاه ساوه (نویسنده مسئول)

3 استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشکده ادبیات فارسی دانشگاه ساوه

چکیده

مطالعه­ اشعار امام خمینی (ره) و مداقّه در سیره و رفتار ایشان نشان می­دهد که عرفان امام خمینی محدود به تجربیات فردی و کشف و شهود در محدوده­ی چله­نشینی نیست، بلکه ایشان با توجه به آرمان­ها و اهدافی که داشتند و همچنین با توجه به این­که بنا بر رویکرد سیاسی خود، قائل به تسرّی مسائل دینی به تمامی ابعاد زندگی بشر بودند، بنابراین به نظر می­رسد عرفان ایشان نیز بُعدی اجتماعی دارد و این اندیشه و رویکرد در اشعار وی نیز منعکس شده است. در همین راستا، در مقاله پیش رو به بررسی جایگاه عرفان در اشعار امام خمینی با رویکرد جامعه­شناسی بر مبنای نظریه­ی لوسین گلدمن پرداخته­ایم. نتایج پژوهش نشان می­دهد که امام خمینی در اشعار خود همواره عرفان را محدود به گوشه و زاویه ندانسته و عرفان در تمامی ابعاد زندگی فردی و اجتماعی او جریان داشته است. امام خمینی برخلاف برخی عرفا که از مردم و جامعه فاصله گرفته و شناخت خدا را منوط به گوشه­نشینی می­دانستند، در بطن جامعه حضور داشته و در کنار روابط اجتماعی، بُعد معنوی و عرفانی وجود خویش را در میان مردم جسته است و این موضوع دقیقا در راستای نظریه­ی لوسین گلدمن است که مابین ادبیات و دین و جامعه رابطه­ای نزدیک و مستقیم متصوّر بود.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
اردبیلی، سید عبدالغنی، (1381). تقریرات فلسفه امام خمینی، تهران: موسسه تنظیم و نشر، آثار امام خمینی
ارشاد، فرهنگ، (1391). کند وکاوی در جامعه شناسی ادبیات، تهران: آگه
بابایی، رضا، (1378). شعر، عرفان امام، دو ماهنامه­ی آینه­ی پژوهش، شماره 58، سال سوم، صص 58-63.
بارت، رولان، (1368) نقد تفسیری، ترجمه ی محمد تقی غیاثی، چاپ دوم، تهران: بزرگمهر
خمینی، روح الله، (۱۳۷۱). صحیفه نور (مجموعه رهنمودهای امام خمینی (مد ظله العالی)، تهران: مرکز مدارک انقلاب اسلامی.
ــــــــــــــ، (۱۳۸۰). شرح چهل حدیث (اربع حدیث)، چاپ بیست و چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی.
ــــــــــــــ، (1395). دیوان امام، تهران: موسسه ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)
ــــــــــــــ، (1369). نقطه عطف، چاپ چهارم، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
ــــــــــــــ، (1374). وعده دیدار، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار.
دیچز، دیوید، (1394). شیوه های نقد ادبی، مترجمان ؛ محمد تقی صدقیانی، غلام حسین یوسفی، تهران علمی
راوَدراد، اعظم، (1382). نظریه­هاىجامعه­شناسىهنروادبیات. تهران: دانشگاه تهران.
رزمجو، حسین، (1382). انواع ادبی و آثار آن در زبان فارسی، مشهد: انتشارات دانشگاه فردوسی مشهد.
شمیسا، سیروس، (1386). سبک شناسی شعر، تهران: میترا
عادلی مقدم، محمد علی، (1385). کلیات عرفان اسلامی، تهران: جرس
عطار، فریدالدین، (1387). الهی­نامه، تصحیح شفیعی کدکنی، تهران: سخن
کلینی، محمدبن یعقوب، (1365). الکافی، ج 4، تهران: دار الکتب الاسلامیه
کوئن، بروس، (1386). مبانی جامعه­شناسی، ترجمه دکتر غلامعباس توسلی، دکتر رضا فاضل، چاپ هیجدهم، تهران: سمت.
گلدمن, لوسین، (1371). جامعه­شناسی ادبیات، ترجمۀ محمدجعفر پوینده. تهران: هوش و ابتکار.
ــــــــــــــــــ، (1382). نقد تکوینی، ترجمه: محمد غیاثی، تهران: نگاه.
گلدمن، لوسین و دیگران، (1377). درآمدىبرجامعه­شناسىادبیات:مجموعه مقاله. ترجمه­ی  محمدجعفر پوینده. تهران: نقش جهان.
مباشری، محبوبه (1389). فرهنگ اجتماعی عصر مولانا، تهران: سروش
محمدی عراقی، محمود و دیگران، (1388). درآمدی به جامعه شناسی اسلامی(۲)، مبانی جامعه شناسی، چاپ سوم، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه؛ سازمان مطالعه و تدوین کتب علوم انسانی دانشگاه‌ها(سمت)، مرکز تحقیق و توسعه علوم انسانی.
ممدوحی، حسن،(1389). عرفان در منظر وحی و برهان، شرح کتاب مصباح الهدایه امام خمینی (س)،  تهران: موسسه ی تنظیم و نشر آثار امام خمینی (س)، موسسه ی چاپ  و نشر، عروج
منور، محمد (بن). (1377). اسرالتوحید فی مقامات الشیخ ابی سعید. مقدمه، تصحیح و تعلیقات محمدرضا شفیعی کدکنی، چاپ دوم، تهران: آگاه.
یثربی، سیدیحیی،، (1374). عرفان نظری، قم: مرکز انتشارات دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم.