واکاوی هویت در برنامه‌های توسعه پس از انقلاب اسلامی از منظر امنیت اجتماعی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری رشته سیاستگذاری عمومی،دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 استادیار، دانشکده علوم سیاسی، واحد تهران مرکزی، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران. نویسنده مسئول

چکیده

هویت یکی از پیچیده ترین مفاهیم عصر حاضر است، پدیده ای چندوجهی که از مناظر مختلف و در کنار مفاهیم دیگری همچون امنیت رویکردهای متفاوتی را ایجاد می کند. هویت اجتماعی در جامعه ایرانی دارای عناصر مختلفی است که شناسایی هر کدام از آنها به همراه تاثیری که در درک امنیت اجتماعی می گذارد، این می تواند به سیاستگذاران برای شناخت بهتر جامعه و تدوین قوانین مرتبط با هویت کمک کند. این مقاله درصدد است با واکاوی شاخص های هویتی و راهکارهای امنیت اجتماعی مبتنی بر هویت به مقایسه تطبیقی آن در شش برنامه توسعه پس از انقلاب اسلامی بپردازد. نتایج این پژوهش نشان می دهد هر کدام از برنامه های توسعه با رویکرد متفاوتی، به طور مستقیم و یا غیر مستقیم در جهت سیاستگذاری مولفه های هویتی گام برداشته اند، اما شاهد کمترین میزان توازن در شاخص ها و رویکردهای هویتی در امنیت اجتماعی هستیم و مولفه هویت ملی  و شاخص جمعیت بیشترین توجه را در میان برنامه ها به خود اختصاص داده اند.

کلیدواژه‌ها


ابوالحسنی، سیدرحیم (1387)، «مولفه های هویت ملی با رویکردی پژوهشی»، فصلنامه سیاست، شماره 4، زمستان 1387
احمدی، حمید (1384)، هویت ملی ایرانی در گستره تاریخ، مجموعه مقالات درآمدی بر فرهنگ و هویت ایرانی، تهران: انتشارات تمدن ایرانی
احمدی، حمید (1388)، بنیادهای هویت ملی ایرانی، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
اشتراوس، لئو (1373)، فلسفه سیاسی چیست؟، ترجمه فرهنگ رجایی، تهران : شرکت انتشارات علمی فرهنگی
افتخاری، اصغر (1384)، معمای امنیت عمومی در کنکاشی بر جنبه های مختلف امنیت عمومی و پلیس، تهران: دانشگاه علوم انتظامی
امانت، حمیدرضا (1386)، «مبانی: امنیت اجتماعی»، مجله راهبرد، شماره 45
آشنا، حسام الدین؛ روحانی، محمدرضا (1389)، «هویت فرهنگی ایرانیان از رویکردهای نظری تا مؤلفه های بنیادی»، تحقیقات فرهنگی ایران، شماره 4، زمستان 1389 
باوند داوود (1377)، «چالش های برون مرزی و هویت ایرانی در طول تاریخ»، اطلاعات سیاسی اقتصادی، شماره  131 
برتون، رولان (1384). قوم شناسی، ترجمه ناصر فکوهی، تهران: نشر نی
بوزان، باری (1378)، مردم، دولت ها و هراس، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران: انتشارات پژوهشکده مطالعات راهبردی
بوزان‌، باری؛ الی ویور، یاپ‌دو ویلد (1392)، چارچوبی تازه برای تحلیل امنیت، مترجم علیرضا طیب، تهران: پژوهشکده مطالعات راهبردی
بیابانگرد، اسماعیل (1378) روانشناسی نوجوانان، تهران: دفتر نشر فرهنگ  اسلامی.
ترابی، یوسف و آیت گودرزی (1383)، «ارزش ها و امنیت اجتماعی»، فصلنامه دانش انتظامی، شماره 2، تابستان 1383
جغتایی، فائزه و میرطاهر، موسوی و محمد جواد، زاهدی مازندرانی (1395)، «ابعاد و مولفه های توسعه اجتماعی در برنامه های پنجگانه توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی جمهوری اسلامی ایران»، رفاه اجتماعی، شماره ۶۳، زمستان 1395
حاجیانی، ابراهیم (1388). جامعه شناسی هویت ایرانی، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات استراتژیک
حاجیانی، ابراهیم (1391)، «هویت ایرانی - اسلامی و امنیت پایدار جمهوری اسلامی»، آفاق امنیت، شماره 14، بهار 1391
داوودی، ابراهیم؛ ملکی، عباس (1392)، «بحران هویت و تأثیر آن بر امنیت فرهنگی و اجتماعی در ایران»، فصلنامه مطالعات حفاظت و امنیت انتظامی، سال نهم، شماره 30، بهار 1393  
ربیعی، علی (1384)، مطالعات امنیت ملی؛ مقدمه ای بر نظریه های ملی در جهان سوم، تهران: انتشارات دفتر مطالعات سیاسی و بین المللی
رجایی، فرهنگ (1382)، مشکله هویت ایرانیان امروز: تهران، نشر نی
رفعت جاه، مریم؛  و علی شکوری (1378)، «اینترنت و هویت اجتماعی»، مجله جهانی رسانه، شماره 5، بهار 1378
ریتزر، جورج (1390)، نظریه جامعه‌شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: انتشارات علمی
زاهد، سعید (1384)، «هویت ملی ایرانیان»، راهبرد یاس، شماره 4 
سینایی، وحید (1380). دولت مطلقه و سیاست در ایران، تهران: شرکت سهامی انتشارات
شریفی، محمد (1395)، «تبیین نقش آموزه های دینی در امنیت اجتماعی»، پژوهشنامه نظم و امنیت انتظامی، سال نهم، شماره اول، بهار 1395
شمشیری، بابک (1387)، درآمدی بر هویت ملی، شیراز: انتشارات نوید
شیخاوندی، داور (1378). «نوروز، نماد همبستگی ملی اقوام ایران»، مطالعات ملی، شماره 2 و 3، زمستان 1378 و بهار 1379
الطائی، علی (1378)، بحران هویت قومی در ایران، اهواز: نشر شادگان
عبدالله خانی، علی (1392)، نظریه های امنیت، تهران: انتشارات ابرار معاصر
عبداللهی،زهرا؛ کمربیگی،خلیل؛ سید میرزایی، محمد (1390) «بررسی رابطه میان عوامل اجتماعی و امنیت اجتماعی زنان سرپرست خانوار - مورد مطالعه: زنان شهر ایلام»، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره 28، زمستان 1390
قانون برنامه پنجساله اول توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1368) . مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قانون برنامه پنجساله پنجم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1389). مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قانون برنامه پنجساله چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1383). مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قانون برنامه پنجساله دوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1373). مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قانون برنامه پنجساله سوم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1379). مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قانون برنامه پنجساله ششم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی جمهوری اسلامی ایران (1395). مرکز پژوهش های مجلس http://rc.majlis.ir
قائدی، محمدرضا و گلشنی، علیرضا (1395)، «روش تحلیل محتوا از کمی گرایی تا کیفی گرایی»، روشها و مدل های روانشناختی، شماره 23 
قدرتى، حسین؛ سردارنیا، خلیل اله؛ ملتفت، حسین و عبدالمهدى، برشد، (1388)، «احساس امنیت اجتماعى، شبکه هاى اجتماعى و نهادهاى نظم و قانون»، انتظام اجتماعى، سال اول، شماره چهارم، زمستان 1388
قهرمانپور، رحمان (1385)، نقش نهادهای مدنی در فرایند تکوین هویت ملی در ایران» در نهادهای مدنی و هویت در ایران، به کوشش داوود غرایاق زندی، تهران: تمدن ایرانی
قیصری، نورالله و حسینی، سید مهدی (1392)، «ابعاد و شاخص های امنیت پایدار؛ مبتنی بر مدل مهندسی همگرایی ملی»، آفاق امنیت، شماره 20، پاییز 1392
کاستلز، مانوئل (1389)، عصر اطلاعات. ترجمه حسن چاوشیان، تهران: طرح نو
کافی، مهدی امیر؛ حاجیانی، ابراهیم (1392)، «نسبت هویت قومی و ملی در جامعه چند قومیتی ایران: بررسی و مقایسه سه رهیافت نظری»، فصلنامه راهبرد، سال بیست و دوم، شماره 66، بهار 1392
کرمی قهی، محمدتقی (1391)، «تحلیل گفتمان سه برنامه توسعه با رویکردی به مسائل زنان و خانواده»، فصلنامه برنامه ریزی رفاه و توسعه اجتماعی، شماره 13،  زمستان 1391
کلاهچیان، محمود (1388) «راهکارهای تحقق امنیت اجتماعی»، مطالعات امنیت اجتماعی، شماره18، تابستان 1388
گروه مطالعاتی دانشکده امنیت ملی(1388)، تهدید نرم و راهبردهای مقابله، تهران: دانشگاه عالی دفاع ملی
گل‌محمدی، احمد (1381)، جهانی شدن، فرهنگ، هویت، تهران: نشر نی
محمد منصورنژاد (1393)، راه ‌حل بحران هویت دختران: تاکتیک‌های قرآنی و روایی، تهران: انتشارات جوان پویا
معین ، محمد (1363). فرهنگ معین، تهران: انتشارات امیر کبیر
مک سوئینی، بیل، (1390)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی امنیت، ترجمه محمدعلی قاسمی و محمدرضا آهنی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مومنی راد، اکبر؛ علی آبادی، خدیجه؛ فردانش، هاشم؛ مزینی، ناصر (1392)، «تحلیل محتوای کیفی در آیین پژوهش: ماهیت، مراحل و اعتبار نتایج»، فصلنامة اندازه گیری تربیتی، شماره 14، سال چهارم، زمستان 1392
میرسندسی، محمد؛ نصری، قدیر؛ افتخاری، اصغر (1391). پژوهشنامه امنیت اجتماعی (مبانی و مسائل امنیت اجتماعی، رویکردی ایرانی)، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
نصرالله زاده، محمدجواد؛ صائبی، حسن (1397)، «ارائه الگوی راهبردی در حوزه امنیت اجتماعی بر اساس گفتمان امام(ره) و رهبری، قانون اساسی، تجارب جمهوری اسلامی ایران و بهره گیری از تجارب بشری»، امنیت ملی، شماره 27، بهار 1397
نصری، قدیر (1388)، «مولفه های تهدید نرم؛ مرور چند تجربه، مطالعات راهبردی، شماره 3، پاییز 1388
نصری، قدیر (1390)، درآمدی نظری بر امنیت جامعه ای (مفاهیم، مؤلفه ها و نظریه ها)، تهران: انتشارات پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
نوروزی، فیض اله و فولادی سپهر، سارا (1388)، «بررسی احساس امنیت اجتماعی زنان 15-29 ساله شهر تهران و عوامل اجتماعی مؤثر بر آن»، راهبرد، شماره 53، زمستان 1388
نویدنیا، منیژه (1382)، «درآمدی بر امنیت اجتماعی»، مطالعات راهبردی، شماره 19، بهار 1382
یوسفی، علی (1380)، «روابط بین قومی و تأثیر آن بر هویت اقوام در ایران»، مطالعات ملی، سال دوم، شماره 8، تابستان 1380
Zullig K.J.,Ward, R. M., & Horn, T. (2006). The Association Between Perceived Spirituality, Religiosity, and Life Satisfaction: The Mediating Role of Self-Rated Health. Social Indicators Research, 79, November 2006