بررسی تطبیقی نقش و جایگاه زنان در اندیشه و نهضت امام خمینی و امام موسی صدر

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

2 گروه علوم سیاسی، واحد اهواز

3 استادیار گروه علوم سیاسی، واحد اهواز، دانشگاه آزاد اسلامی، اهواز، ایران

چکیده

زنان مسلمان ازیک‌طرف با رویکردی از جایگاه زن در غرب مواجه هستند که بر مبنای تشابه حقوق زن و مرد بر حضور بی‌قیدوشرط زنان در تمامی عرصه‌ها تأکید می‎ورزد؛ و از طرف دیگر با نگرش تفریطی روبرو می‎باشند که با تکیه‌بر برخی تفاوت‎های بیولوژیک بین زن و مرد، زن را فرودست مرد می‎داند براین اساس برای زدودن افراط‌وتفریط‌های ذکرشده، رویکردی اسلامی و عقلانی با دیدگاهی نوگرایانه و میانه که بر مشارکت زنان در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی با اعمال برخی محدودیت‌ها تأکید می‌کند پدید آمد. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی آرا و اندیشه‌های دو اندیشمند بزرگ نوگرا و میانه‌رو شیعه، امام خمینی و امام موسی صدر پرداخته و نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که دیدگاه‌های اسلامی و عقلانی آنان بر اساس فقه سیاسی و پویای تشیع دارای تشابهات فراوان و رویکردی بر مبنای تکامل‌گرایی زنان می‌باشد که نگرش‌های پیشین را افراط‌گرا یا تفریط‌گرا دانسته و با موازین شرع و فرهنگ حاکم بر جامعه اسلامی ناسازگار می‎بینند و معتقدند که سعادت جامعه انسانی در پرتو توازن میان زن و مرد و قرار گرفتن هر یک در جایگاه مناسب خود، تأمین می‌شود، نه در تقابلی که سنت‌گرایان گفته‎اند و نه در تشابهی که جهان غرب بر آن تأکید دارد بر اساس این رویکرد که بیانگر نگرش اسلام نسبت به زن است، زنان مانند مردان در عرصه‎ اجتماعی پایگاه و موقعیت مناسب دارند و مسئولیت‎های اجتماعی متعددی به‌طور یکسان متوجه زن و مرد می‎باشد.
زنان مسلمان ازیک‌طرف با رویکردی از جایگاه زن در غرب مواجه هستند که بر مبنای تشابه حقوق زن و مرد بر حضور بی‌قیدوشرط زنان در تمامی عرصه‌ها تأکید می‎ورزد؛ و از طرف دیگر با نگرش تفریطی روبرو می‎باشند که با تکیه‌بر برخی تفاوت‎های بیولوژیک بین زن و مرد، زن را فرودست مرد می‎داند براین اساس برای زدودن افراط‌وتفریط‌های ذکرشده، رویکردی اسلامی و عقلانی با دیدگاهی نوگرایانه و میانه که بر مشارکت زنان در زمینه‌های مختلف سیاسی، اجتماعی، اقتصادی با اعمال برخی محدودیت‌ها تأکید می‌کند پدید آمد. این پژوهش با رویکرد توصیفی و تحلیلی به بررسی آرا و اندیشه‌های دو اندیشمند بزرگ نوگرا و میانه‌رو شیعه، امام خمینی و امام موسی صدر پرداخته و نتایج به‌دست‌آمده نشان می‌دهد که دیدگاه‌های اسلامی و عقلانی آنان بر اساس فقه سیاسی و پویای تشیع دارای تشابهات فراوان و رویکردی بر مبنای تکامل‌گرایی زنان می‌باشد که نگرش‌های پیشین را افراط‌گرا یا تفریط‌گرا دانسته و با موازین شرع و فرهنگ حاکم بر جامعه اسلامی ناسازگار می‎بینند و معتقدند که سعادت جامعه انسانی در پرتو توازن میان زن و مرد و قرار گرفتن هر یک در جایگاه مناسب خود، تأمین می‌شود، نه در تقابلی که سنت‌گرایان گفته‎اند و نه در تشابهی که جهان غرب بر آن تأکید دارد بر اساس این رویکرد که بیانگر نگرش اسلام نسبت به زن است، زنان مانند مردان در عرصه‎ اجتماعی پایگاه و موقعیت مناسب دارند و مسئولیت‎های اجتماعی متعددی به‌طور یکسان متوجه زن و مرد می‎باشد.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
آبراهامیان، یرواند (1377) ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمدابراهیم فتاحی، تهران: نشر نی.
بابازاده، علی‌اکبر (1375). مسائل ازدواج و حقوق خانواده، دفتر تحقیقات و انتشارات بدر.
بستان، حسین (1381). مشارکت سیاسی – اجتماعی بانوان از دیدگاه امام خمینی(ره) ، در مجموعه مقالات تبیین اندیشه‌های سیاسی اجتماعی امام خمینی، قم، نشر معارف.
پهلوی، محمدرضا (1345). انقلاب سفید، تهران: انتشارات بانک شاهنشاهی.
تبیان، (1378). دفتر هشتم، بررسی نقش و جایگاه زن در اندیشه امام خمینی، تهران: مؤسسه نشر و تنظیم آثار امام.
جوادی آملی، عبدالله (1398). زن در آیینه جلال و جمال، تهران: نشر اسرا.
خمینی، سیدروح‌الله (1376). کلمات قصار، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام.
خمینی، سیدروح‌الله (1377). جایگاه زن در اندیشه امام خمینی(ره) ، تهران، موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
خمینی، سیدروح‌الله (1378)، تعلیم و تربیت در اندیشه امام خمینی؛ تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
خمینی، سیدروح‌الله (1380). صحیفه نور، تهران، مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(ره).
‌خمینی، سیدروح‌الله (1385)، صحیفه امام، تهران: مؤسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی(س).
دورانت، ویلیام جیمز(1373). تاریخ تمدن، ترجمه احمد آرام، تهران، نشر اقبال.
رازانی، ابوتراب (1350). زن در دوران شاهنشاهی در ایران، تهران: مدرسه عالی دختران ایران.
ساروخانی، باقر(1370). «اثرات اشتغال زنان بر خانواده (تحقیقی در بین زنان شاغل و متأهل وزارت کار و امور اجتماعی)» مجله مطالعات توسعه اجتماعی ایران، دوره 2، ش1، پیاپی5.
ساروخانى، باقر(1393). مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی خانواده، تهران، صداوسیمای جمهوری اسلامی ایران (سروش).
ستوده، امیررضا (1381).  پا به پای آفتاب، تهران، نشر پنجره.
صدر، موسی، (1384). ادیان در خدمت انسان، ترجمۀ موسسۀ فرهنگی تحقیقاتی صدر، تهران، امام موسی صدر.
طاهری، منیره (1382). «احقاق حقوق زن، کنوانسیون یا اسلام»، فصلنامه کتاب نقد، ش 26.
عمید زنجانی، عباسعلی (1367). فقه سیاسی، 2جلد ، تهران: امیرکبیر.
فالاچی، اوریانا (1357) مصاحبه با تاریخ سازان، ترجمه پیروز ملکی، تهران: امیرکبیر.
فرخیان، مهدی، (1385). اندیشۀ ربوده‌شده، گفتارهایی درباره امام موسی صدر، تهران، امام موسی صدر.
فیرحی، داوود (1378). قدرت، دانش و مشروعیت در اسلام، تهران: نشر نی.
قائمى، علی(1374). تربیت و بازسازی کودکان، تهران، نشر امیری. 
کسروی، احمد (1352). خواهران و دختران ما، تهران: نشر و پخش کتاب.
گولد، جولیوس؛ ویلیام، کولب (1376). فرهنگ علوم اجتماعی، تهران: مازیار.
محمدی، منوچهر (1380). انقلاب اسلامی، زمینه‌ها و پیامدها، قم، دفتر نشر معارف، چاپ دوم.
مصباح، محمدتقی (1343). زن نیمی از پیکر اجتماع، قم: انتشارات آزادی قم.
مطهری، مرتضی (1381). نظام حقوق زن در اسلام، تهران: صدرا.
مطهرى، مرتضی (1372). تکامل اجتماعی انسان، تهران: انتشارات صدرا.