بررسی نقش قوه قضائیه در حفظ حقوق شهروندی در جمهوری اسلامی ایران در چارچوب رویکرد حکمرانی خوب

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری،گروه حقوق عمومی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران

2 استادیار گروه حقوق عمومی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی، قم ، ایران (نویسنده مسئول)

3 استاد یار گروه علوم سیاسی، واحد قم، دانشگاه آزاد اسلامی ، قم، ایران

چکیده

مقالۀ پیش‌رو، با عنایت به رهیافت حکمرانی خوب، درباب نقش قوۀ قضاییه در حفظ و تامین حقوق شهروندی نگاشته شده است. پرسش اصلی مقاله این است که آیا عملکرد قوۀ قضاییه بر شاخص تامین حقوق شهروندی به عنوان یکی از اصلی‌ترین مولفه‌های توسعۀ پایدار و حکمرانی خوب تاثیرگذار است و اگر بله، چگونه؟ فرضیۀ تحقیق این است که رابطۀ مستقیم و معناداری میان عملکرد قوه و حقوق شهروندی از یک سو، و از سویی دیگر، در حصول به ‌شاخص‌های حکمرانی خوب وجود دارد. یافته‌های پژوهش نشان می‌دهد که با توجه به ساختار سیاسی جمهوری اسلامی ایران، آن گونه که در قانون اساسی و اسناد بالادستی ترسیم شده است، قوۀ قضاییه اصلی‌ترین بازیگر این حوزه است که باید اهتمامی ویژه به این مهم داشته باشد. امّا با توجه به تحولات جهان معاصر این مهم حاصل نخواهد شد جز با مشارکت شهروندان و تعامل با دولت و استفاده از ظرفیتهای فناوری نوین که همگی از ‌شاخص‌های حکمرانی خوب است. در همین راستا با افزایش ظرفیتِ حقوقی جامعه و ارتقای شاخص حاکمیت قانون، قوۀ قضاییه می‌تواند بسترساز توانمندسازی شهروندان و تقویت نهادهای مدنی باشد که خود به خود منجر به تامین و تضمین حقوق شهروندی و در نهایت ارتقای ‌شاخص‌های حکمرانی خوب ‌می‌شود. پژوهش حاضر از لحاظ هدف کاربردی، و از لحاظ روش دارای ماهیتی توصیفی - تحلیلی است. گردآوری داده‌ها به کمک مطالعات اسنادی– کتابخانه‌ای انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


احمدپور، ایوب (1387)، درآمدی بر مبانی حقوق شهروندی در اسلام، پژوهش های اسلامی سال دوم پاییز 1387 شماره 3
بهرامی، محمدباقر و اکبرزاده، فریدون و شهابی، روح اله و جلال پور، شیوا،1399،حاکمیت قانون و پیامدهای حقوقی حکمرانی خوب در ایران، فصلنامه پژوهش های سیاسی جهان اسلام، دوره: 10، شماره: 4
پایگاه اطلاع رسانی ریاست جمهوری به آدرس https://president.ir
پروین, خیراله, عامری, مریم. (1400). کاربست اصول حکمرانی خوب در گذر از چالش‌های مبارزه با فساد اداری در ایران. رهیافت انقلاب اسلامی, 15(56), 185-206.
چنگالی، فرشاد، رهدارپور، حامد، رضایی منفرد،(1397) نقش دادستان در حفظ احیای حقوق شهروندی از طریق پیشگیری از جرم، همایش مل نظارت قضایی و حقوق شهروندی در نظام جمهوری اسلامی ایران.
خامنه‌ای، سیدعلی، سایت رسمی به آدرس https://farsi.khamenei.ir/
خمینی، روح الله (1385)، صحیفۀ امام، جلد 17، تهران، موسسه نشر و آثار امام خمینی
رضایی، حسن، توحیدفام، محمد (1397)،نسبت سنجی الگوی حکمرانی خوب و مردم سالاری دینی (با تأکید بر شاخص های حاکمیت قانون، مشارکت و پاسخگویی)، راهبرد سال بیست و هفتم زمستان 1397 شماره 89
مجدزنگنه, مهسا, جعفر قلی خانی, ابوالفضل, یوسفی, محمد رضا. (1399). بررسی مولفه های اساسی حکمرانی خوب در نظام قضایی. تحقیقات حقوقی بین المللی, 13(50), 159-178. doi: 10.30495/alr.2021.680216
شاهرودی، محمود (1382)، فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، قم، موسسه دائره المعارف فقه اسلامی
شریف زاده, فتاح؛ قلی پور, رحمت اله (1382)، حکمرانی خوب و نقش دولت. مجله علمی "مدیریت فرهنگ سازمانی", 1(2)
صباغ ‌کرمانی، مجید، باسخا، مهدی. (1388). نقش حکمرانی خوب در بهبود کارکرد هزینه‌های دولت: مطالعة موردی بخش بهداشت و آموزش کشورهای اسلامی. مجله تحقیقات اقتصادی، 44
عسگری، پورحبیب (1394)،نقش حکمرانی خوب در کاهش فساد و فقر، دومین کنفرانس بین المللی علوم رفتاری و مطالعات اجتماعی
عنایت, ناصر, مطلبی, مسعود, طاهری, ابوالقاسم. (1400). بررسی نقش مولفه های حکمرانی در رشد اقتصادی در ایران: ثبات سیاسی و کنترل فساد در دولت‌های نهم و یازدهم. رهیافت انقلاب اسلامی, 15(57), 223-246.
علیدوستی، ناصر، (1388)، پلیس و آموزش حقوق شهروندی، فصلنامه مطالعات راهبردی، سال دوازدهم، شماره دوم.
عیوضی, محمدرحیم, باب گوره, سید حسام الدین. (1391). تحول مفهوم شهروندی و ظهور شهروند جهانی. فصلنامه سیاست, 42(3), 187-205. doi: 10.22059/jpq.2012.29994
فرزانه، ابوتراب؛ رفیعی، مصطفی (1396)، شفافیت و مکانیسم های ایجاد آن در حکمرانی خوب، اولین کنفرانس ملی کاربرد پژوهش های نوین در علوم انسانی - 1396
کرمی مقدم، رسول، خیراله، پروین، (1399)، نقش نظارتی مجلس شورای اسلامی در حمایت از حقوق شهروندی، وزارت علوم، دوره 5، شماره 3.
گرجی ازندریانی، علی، رحمتی فر، سمانه، (1396)، استقلال قضایی به مثابه پیش شرط توسعه حقوق شهروندی، فصلنامه جستار های حقوق عمومی، سال اول، شماره اول.
گرجی، محمدرضا (1396)، حکومتداری و حکمرانی خوب، چالش های جهان سال سوم بهار 1396 شماره 1 (پیاپی 9)، صص 109-156
لیپست، مارتین (1383)، دائره المعارف دموکراسی، ترجمۀ فانی و دیگران، تهران، انتشارات وزارت خارجه
مرشد زاد, علی. (1396). حکمرانی خوب، و حکمرانی مطلوب در تمدن نوین اسلامی. آینده پژوهی ایران, 2(2), 125-140. doi: 10.30479/jfs.2017.1563
مدنی قهفرخی، سعید (1392)، نقد پیش نویس منشور حقوق شهروندی، دو ماهنامه چشم انداز ایران، شماره 84 (اسفند 1392)
مددی, نهاله, توحیدفام, محمد, ابوالحسن شیرازی, حبیب الله, محمودی, مرتضی. (1400). بررسی ‌شاخص‌های حکمرانی مطلوب (حاکمیت قانون و پاسخگویی) در ایران طی سالهای 2005-2021. رهیافت انقلاب اسلامی, 15(57), 61-84.
مکای, ایجان, برجیان, علی. (1397). تورم حقوق. فصلنامه تحقیقات حقوقی, 21(81), 35-64. doi: 10.22034/jlr.2018.113138.
منتظری، حسینعلی (1384)، استفتائات، ج2، تهران، نشر سایه