سیاست و حکومت سعادت گرا در اندیشه فارابی و آیت‌الله خامنه‌ای

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری اندیشه سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شهرضا، ایران

2 دانشیار علوم سیاسی، گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شهرضا، شهرضا ایران(نویسنده مسئول)

3 استادیار علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی واحد شیراز، شیراز، ایران

چکیده

سخن گفتن از جامعه ‌سعادت‌گرا  در نزد اندیشمندان سیاسی یکی از راه‌های پی بردن به انواع نظام سیاسی مطلوب در جوامع مختلف است. این موضوع در نزد اندیشمندان اسلامی که مسأله سعادت هم در قرآن و هم در سنت مطرح شده است، از اهمیت خاصی برخوردار است. پژوهش حاضر درصدد است تا به سیاست و حکومت ‌سعادت‌گرا  در اندیشه فارابی  و آیت­الله خامنه­ای بپردازد. فرضیه پژوهش حاضر این است که سیاست و حکومت ‌سعادت‌گرا  در اندیشه فارابی مبتنی بر وجود صفات و ملکات اخلاقی در نزد رهبران سیاسی و آحاد جامعه و در نزد آیت­الله خامنه­ای بر نقش حکومت در تأمین نیازهای مادی و معنوی مردم استوار است. بر مبنای یافته­های پژوهش، رویکرد فارابی به سیاست و حکومت ‌سعادت‌گرا  تلاشی برای تأسیس نظام سیاسی مطلوب و آرمانی است که الگوی حکومت رسول الله (ص) را همراه با خرد یونانی در سر دارد و پشتوانه­ای فکری برای اندیشه ولایت فقیه محسوب می­شود. اما الگوی مدنظر آیت­الله خامنه­ای، در مرحله تأسیس نظام سیاسی و اقدامی برای ساختن تمدن نوین اسلامی در عصر حاضر است. حکومتی می‌تواند ‌سعادت‌گرا  باشد که نیازهای مادی و معنوی مردم را تأمین و از الگوی سکولاریسم غربی نیز مجزا باشد. سعادت پسینی و قصوی در اندیشه فارابی و حیات طیبه در زندگی دنیوی و اخروی در اندیشه آیت­الله خامنه­ای محور سیاست ‌سعادت‌گرا  هستند. در پژوهش حاضر از روش توصیفی-تحلیلی و مراجعه به متون و آثار فارابی و بیانات آیت­الله خامنه­ای استفاده شده است.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم.
امام علی (ع) (1391)، نهج البلاغه، ترجمه جعفر دشتی، تهران: انتشارات امیرالمومنین.
تمیمی آمدی، عبدالواحد (1395)، غررالحکم و دررالکلم، تهران: مؤسسه فرهنگی دارالحدیث.
حلبی، علی اصغر(1381)، تاریخ فلسفه اسلام تا امروز، تهران، انتشارات زوار.
داوری اردکانی، رضا(1389)، فارابی فیلسوف فرهنگ، تهران، انتشارات سخن.
رییس دانا، فرح لقا (1393)، فرازهایی از مفهوم «حیات طیبه» در اسناد تحول بنیادین و برنامه درسی ملی، رشد تکنولوژی آموزشی، دوره 29، شماره 7، فروردین. صص 104-79.
صبحی، صالح (1420)، شرح نهج البلاغه، به تحقیق علی نقی فیض الاسلام، چاپ اول، تهران: نشر هجرت. 
عبدالله، عبدالمطلب (1395)، حکومت ‌سعادت‌گرا  در اندیشه سیاسی علامه طباطبایی (ره)، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و یکم، شماره اول، صص 79-53.
الفاخوری، حنا، خلیل الجری(1372)، تاریخ فلسفه در جهان اسلام، ترجمه، عبدالمحمد آیتی، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
فارابی، ابونصر محمد(1389)، السیاسه المدنیه، ترجمه حسن ملکشاهی، تهران، سروش.
فارابی، ابونصر(1361)، اندیشه­های اهل مدینه فاضله، ترجمه، سید جعفر سجادی، تهران، انتشارات طهوری.
فارابی، ابونصر(1379)، اندیشه­های اهل مدینه فاضله، ترجمه، سید جعفر سجادی، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
فارابی، ابونصر(1384)، احصاء­العلوم، مترجم، حسین خدیو جم، تهران، انتشارات علمی فرهنگی.
فارابی، ابونصرمحمد(1382)، فصول منتزعه، ترجمه، حسن ملکشاهی، تهران، انتشارات سروش.
لک­زایی، رضا، لک­زایی، شریف (1395)، انسان و جامعه در اندیشه سیاسی آیت­الله خامنه­ای، فصلنامه سیاست، سال چهارم، شماره 15،  متعالیه، صص 82-62.
لک­زایی، نجف، جاویدی، رقیه (1397)، نظریه دولت در اندیشه سیاسی آیت­الله خامنه­ای، فصلنامه علوم سیاسی، سال بیست و یکم، شماره هشتاد و یکم، صص 167-145.
مطهری، مرتضی (1362)، مجموعه مقالات، تهران: دفتر انتشارات اسلامی.
مطهری، مرتضی (1377)، یادداشت­ها، تهران، صدرا.
مطهری، مرتضی (1378)، فلسفه عبادات، فصلنامه تماشاگه راز، شماره 2.
مطهری، مرتضی (1387)، حکمت­ها و اندرزها، تهران: نشر صدرا.
مهاجرنیا، محسن،‌(1380)، دولت در اندیشه سیاسی فارابی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
مهاجرنیا، محسن،‌(1380)، دولت در اندیشه سیاسی فارابی، تهران: موسسه فرهنگی دانش و اندیشه معاصر.
سایت­ها:
بیانات رهبری به مناسبت عید مبعث، 21/12/1399؛ نشانی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=47510.
بیانات رهبری در جمع اعضای هیات دولت، 6/6/1400؛ نشانی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=48588.
بیانات رهبری در دیدار با اعضای هیأت دولت، 30/5/1398؛ نشانی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=43319.
بیانات رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، 24/12/1396؛ نشانی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=39229
بیانات رهبری در دیدار زائرین و مجاورین حرم رضوی، 2/1/1383؛ نشانی در سایت به آدرس: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=3227.
بیانات رهبری در خطبه­های نماز جمعه، 20/6/1388؛ https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=8033.
بیانات رهبری در دیدار با اعضای مجلس خبرگان رهبری، 19/12/ 1389؛ نشانی به آدرس زیر: https://farsi.khamenei.ir/speech-content?id=11622
انصاری، حسن، ملاحظاتی بر یک کتاب از دکتر جواد طباطبایی، بازیابی در سایت به آدرس زیر: https://www.cgie.org.ir/fa/news/130336/.