مطالعه‏ تطبیقی تنش‌زدایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران (مطالعه‌ی موردی ‌گفتمان‌های خاتمی و روحانی)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکترای علوم سیاسی ،گروه علوم سیاسی، دانشگاه آزاد اسلامی، واحد شهرضا،شهرضا، ایران

2 گروه علوم سیاسی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران(نویسنده مسئول)

3 گروه علوم سیاسی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

چکیده

مقاله‌ حاضر به بررسی سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران در دو گفتمان اصلاحات  و اعتدال  می‌پردازد. سئوال اصلی مقاله این است که رویکرد تنش‌زدایی در ‌گفتمان‌های خاتمی و روحانی چگونه بوده است؟ فرضیه‌ا‌ی که به دنبال سئوال مذکور مطرح می‌شود بدین قرار است: تنش‌زدایی در دو گفتمان خاتمی و روحانی حاصل نگرش واقع‌بینانه و رویکرد عمل‌گرایانه‌ی آنها به سیاست خارجی بوده است. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که اعتقاد هر دو گفتمان بر این بوده است که راه حل مسائل و بحران‌های ایران را باید در بهبود چهره‌ی ایران بر اساس واقعیات موجود منطقه‌ای و بین‌المللی جستجو کرد. بر همین اساس، هر دو گفتمان تلاش کردند تا در عین حفظ اصول اساسی و هویتیِ سیاست خارجی ایران، بازنگری در راهبردها را در دستور کار قرار دهند. روش تحقیق در پژوهش حاضر، روش کیفی از نوع توصیفی- تحلیلی است و داده‌ها از منابع کتابخانه‌ای و به شکل فیش‌برداری جمع‌آوری شده‌اند.

کلیدواژه‌ها


اسدی، بیژن (1379)، «ایران و خلیج فارس: سیاست تنش‌زدایی، گفتگوی تمدنها، مناسبات جدید و صلح و امنیت منطقه»، فصلنامه سیاست خارجی، سال چهاردهم، شماره 4، زمستان 1379.
امیدی، علی و قلمکاری، آرمین (1398)، «تحلیل رابطه‌ی سیاست خارجی و توسعه‌ی اقتصادی: مقایسه‌ی دولت‌های خاتمی، احمدی‌ نژاد و روحانی»، رهیافت انقلاب اسلامی، بهار 1398، شماره 46، صص 72ـ47.
آقایی، سید داوود (1386)، «جایگاه اتحادیه‌ی اروپا در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، سیاست، 3، 3، صص 28ـ1.
بهمئی، سجاد؛ حامد عامری گلستانی و حسین کریمی فرد (1399)، «بررسی تطبیقی عملکرد دولت هاشمی رفسنجانی و خاتمی در تحقق حکمرانی خوب»، رهیافت انقلاب اسلامی، شماره 53، اسفند 1399، صص 308ـ287.
دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال‌الدین (1393)، «گفتمان اعتدال‌گرایی در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و هشتم، شماره 1، صص 39ـ1.
رضایی، علیرضا و ترابی، قاسم (1392)، «سیاست خارجی دولت روحانی: تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه‌گرا»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 15.
رضایی، علیرضا، محمدرضا صارمی و قاسم ترابی (1400)، «پیامدهای سیاست خارجی دولت روحانی بر تعاملات بین‌المللی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه مطالعات روابط بین‌الملل، بهار 1400، شماره 53، صص 34ـ9.
سوری، جواد (1384)، «از تنش‌زدایی تا تعامل سازنده و موثر: بازتاب جهانی شدن در سیاست خارجی خاتمی»، نشریه‌ی راهبرد، شماره 2، دوره 13.
فتحی، فرحناز (1399)، «نقد رئالیسم ساختاری با مداقه در سیاست خارجی و واقع‌گرایی ساختاری»، رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، پائیز 1399، شماره 4، صص 276ـ253.
فرقانی، محمد مهدی (1382)، «تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران از مشروطه تا خاتمی»، نشریه رسانه، تابستان 1382، شماره 54، صص 18ـ35.
فلاحت پیشه، حشمت الله و شورچی، حافظ (1396)، «بررسی مقایسه‏ای رویکرد توسعه‏ای دولت‌های هفتم و هشتم (اصلاحات) و نهم و دهم (عدالت)»، رهیافت انقلاب اسلامی، دوره 10، شماره 34، خرداد 1395، صص 136ـ117.
کرمی، جهانگیر (1390)، نتایج دیپلماسی هسته‌ای دولت نهم و دهم، تهران: موسسه مطالعه اندیشه‌سازان نور.
لیلاز، سعید (1398)، اقتصاد ایران پسابرجام، تهران: مرکز مطالعات اقتصادی مجلس شورای اسلامی.
متقی، ابراهیم و پیری، داریوش (1396)، «الگوی رفتار نخبگان در دولت سید محمد خاتمی»، فصلنامه سیاست، دوره 47، شماره 2، تابستان 1396، صص 508ـ472.
مشیرزاده، حمیرا (1396)، «سنت واقع‌گرایی در ایران»، فصلنامه‌ سیاست، بهار 1396، شماره 41، صص 220ـ201.
واعظی، محمود (1386)، «جایگاه تعامل سازنده در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، الزامات سیاست خارجی توسعه‌گرا، تهران: مرکز تحقیقات استراتژیک.
2.منابع انگلیسی
Aron, Raymond (1966), Peace and War: A Theory of International Relations, London: Weidenfeld and Nicolson.
Barnekow Rasmussen, Katrine (2009), ''Ideology and Pragmatism in the Islamic Republic'', Defence and Security Studies, Danish Ministry of Defence.
Bayar, Tugba (2019), "Multiple Dualities: Seeking the Patterns in Iran's Foreign Policy", All Azimuth, V8, N 1, 2009, pp. 37-54:
Fathollah-Nejad, Ali (2021), Iran in an Emerging New World Order: From Ahmadinejad to Rouhani, Singapore: Palgrave Macmillan.
Markwell, Donald (2006), John Meynard Keynes and International Relations: Economic Path to War and Peace, Oxford: Oxford University Press.
Momeni, Azadeh (2021), The Role of Khatami's Belief System in Changing Iranian Foreign Policy from 1997 to 2005, Doctoral Thesis, Carleton University, Ottawa, Ontario.
Perthes, Volker (2010), ''Ambition and Fear: Iran’s Foreign Policy and Nuclear Programme'', Survival, Vol. 52, Issue. 3.
Waltz, Kenneth (1979), Theory of International Politics, New York: Mac Graw Hill.
Wohlforth, William (2008), Realism: The Oxford Handbook of International Relations, Oxford: Oxford University Press.
Zaccara, Luciano (2020), Foreign Policy of Iran under President Hassan Rouhani's First Term (2013-2017), Singapore: Palgrave Macmillan.