خودیاری در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران: مطالعه موردی گروه‌های مقاومت اسلامی در خاورمیانه

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران

2 گروه علوم سیاسی واحد شهرضا، دانشگاه آزاد اسلامی، شهرضا، ایران(نویسنده مسئول)

3 استادیار گروه علوم سیاسی و روابط بین الملل واحد شهرضا

چکیده

مقاله‏ حاضر به بررسی و مطالعه‏ جایگاه نیروهای مقاومت اسلامی در سیاست ج.ا.ایران در خاورمیانه می‏پردازد. سئوال اصلی مقاله بدین قرار است: گروه‌های مقاومت اسلامی   چه نقشی در سیاست خارجی ج. ا. ایران در منطقه‏ خاورمیانه ایفا می‏کنند؟ فرضیه‏ای که مطرح می‏شود این است: استفاده از گروه‌های مقاومت اسلامی   توسط ج. ا. ایران را باید در چارچوب اصل خودیاری در نظر گرفت که سیاست خارجی ج. ا. ایران در قبال همسایگان خود و کشورهای خاورمیانه دنبال می‏کند. نتایج تحقیق نشان می‏دهد که اولاً جمهوری اسلامی ایران، سیاست خودیاری را با توجه به اقتضائات ایدئولوژیک، ژئوپلیتیک و امنیتی خود به کار می‏گرد و ج. ا. ایران، در راستای اهداف فراملی خود، حمایت از گروه‌های مقاومت اسلامی را در اولویت سیاست منظقه‌ای خود قرار داده است. در پژوهش حاضر، روش تحقیق، روش کیفی از نوع توصیفی ـ تحلیلی است و داده‏های مورد بحث از طریق منابع کتابخانه‏ای و به شکل فیش‏برداری جمع‏آوری شده‏اند.  

کلیدواژه‌ها


ـ ابطحی، سید مصطفی؛ زمانیان، سید مصطفی و طاهری، ابوالقاسم (1399)، «بررسی سیاست‏های فراملی جمهوری اسلامی ایران و امنیت ایران و خاورمیانه»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال چهاردهم، شماره 53، زمستان 1399، صص 222ـ205.
ـ اردم، نیلوفر؛ امام جمعه زاده، سیدجواد و گودرزی، مهناز (1399)، «تحلیل سیاست خارجی ایران در مقابله با گروه تروریستی داعش: 2018ـ2014»، دوفصلنامه مطالعات بیداری اسلامی، دوره نهم، شماره اول (پیاپی 17)، بهار و تابستان 1399، صص 171ـ141.
ـ امیدی، علی و قلمکاری، آرمین (1398)، «تحلیل رابطه‌ی سیاست خارجی و توسعه‌ی اقتصادی: مقایسه‌ی دولت‌های خاتمی، احمدی‌ نژاد و روحانی»، رهیافت انقلاب اسلامی، بهار 1398، شماره 46، صص 72ـ47.
ـ باقری، محسن و بصیری، محمدعلی (1394)، «بررسی رابطه حزب‏الله لبنان با امنیت جمهوری اسلامی ایران از منظر سازه‏انگاری و نوواقع‏گرایی»، نشریه مطالعات انقلاب اسلامی، بهار 1394، شماره 40، صص 72ـ49.
ـ حاجیلو، محمدحسین (1396)، «شکنندگی همکاری در فضای هژمونیک و نگاه به شرق در سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، رهیافت انقلاب اسلامی، سال یازدهم، شماره 38، بهار 1396، صص 88ـ69.
ـ حافظ‏نیا، محمدرضا و رومینا، ابراهیم (1384)، «تحول روابط ایران و عربستان و تأثیر آن بر ژئوپلیتیک خلیج فارس»، فصلنامه تحقیقات جغرافیایی،20 (2)، صص 66-82.
ـ خضری، رویا (1389)، «همکاری و تعارض در روابط بین‏الملل از منظر نئوـ نئوها (نئورئالیسم ـ نئورئالیسم)»، رهیافت‏های سیاسی و بین‏المللی، بهار 1389، شماره 21، صص 88ـ55.
ـ دارابی، وحید و کاظمی، حامد (1395)، «بحران تقابل و موازنه قدرت در سیاست خارجی ایران و عربستان سعودی»، ماهنامه پژوهش ملل، دوره دوم، شماره 15، اسفند 1395.
ـ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1390)، «واقع‏گرایی نئوکلاسیک و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، فصلنامه سیاست خارجی، سال 25، شماره 2، صص 275ـ294.
ـ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391)، «نوواقع‏گرایی و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران»، نشریه سیاست خارجی، بهار 1391، سال بیست و ششم، شماره 1، صص 54ـ31.
ـ دهقانی فیروزآبادی، سیدجلال (1391)، سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، تهران: سمت.
ـ رستمی، محسن؛ فرجی راد، عبدالرضا؛ مدبر، لیلا و شاهوردی، ایرج (1398)، «سناریوهای سیاسی متاثر از روابط خارجی ایران و عربستان پس از تحولات منطقه عربی تا بازه زمانی 1404 شمسی»، فصلنامه مطالعات دفاعی استراتژیک، سال 17، ش 76، صص 163-184.
ـ رضایی، علیرضا و ترابی، قاسم (1392)، «سیاست خارجی دولت روحانی: تعامل سازنده در چارچوب دولت توسعه‌گرا»، فصلنامه تحقیقات سیاسی بین‌المللی، شماره 15.
ـ علیپور، علیرضا (1397)، «جنگمقاومت اسلامی ایران و عربستان سعودی در منطقه غرب آسیا: مطالعه موردی بحران سوریه»، نشریه مطالعات سیاسی جهان اسلام، تابستان 1397، شماره 26، صص 171ـ143.
ـ فتحی، فرحناز (1399)، «نقد رئالیسم ساختاری با مداقه در سیاست خارجی و واقع‌گرایی ساختاری»، رهیافت‌های نوین در مطالعات اسلامی، پائیز 1399، شماره 4، صص 276ـ253.
ـ فرقانی، محمد مهدی (1382)، «تحول گفتمان توسعه سیاسی در ایران از مشروطه تا خاتمی»، نشریه رسانه، تابستان 1382، شماره 54، صص 18ـ35.
ـ قوام، عبدالعلی و ایمانی، همت (1391)، «نظریه‏ی رئالیستی اتحاد در روابط بین‏الملل»، رهیافت‏های سیاسی بین‏المللی، شماره 30، صص 37ـ66.
ـ مرشایمر، جان (1393)، تراژدی سیاست قدرت‏های بزرگ، ترجمه: غلامعلی چگنی‏زاده، تهران: دفتر مطالعات سیاسی و بین‏المللی وزارت امور خارجه.
ـ نیاکوئی، سید امیر (1392)، «بررسی بحران عراق و سوریه در پرتو نظریه‏های امنیتی ایران»، فصلنامه سیاست جهانی، دوره دوم.
ـ همتی، مرتضی و ابراهیمی، شهروز (1397)، «اثرات سیاست خارجی عربستان در یمن بر نقش‏آفرینی ایران در خاورمیانه»، نشریه سیاست خارجی، بهار 1397، شماره 23، صص 227ـ251.
- Barnekow Rasmussen, Katrine (2009), “Ideology and Pragmatism in the Islamic Republic”, Defence and Security Studies, Danish Ministry of Defence.
- Bayar, Tugba (2019), “Multiple Dualities: Seeking the Patterns in Iran's Foreign Policy”, All Azimuth, V8, N 1, 2009, pp. 37-54.
- Fathollah-Nejad, Ali (2021), Iran in an Emerging New World Order: From Ahmadinejad to Rouhani, Singapore: Palgrave Macmillan.
- Gause, F. Gregory, (2014) “Beyond Sectarianism: The New Middle East Cold War”, Brookings Doha Center, No. 11.
- Glaser, Charles L. (1992), “Political Consequences of Military Strategy: Expanding and Refining the Spiral and Deterrence Models”, World Politics 44 (2): 497–538.
- Herz, John H. (1951), Political Realism and Political Idealism: A Study in Theories and Realities, Chicago: University of Chicago Press.
- Mamadkul, J. (2017), “Saudi Arabia- Iran’s Foreign Policy crisis: A case study of execution of Saudi Shia cleric Shaikh Nimr al-Nimr”, Rangsit University, Vol. 4, No. 1, pp 75-82.
- Mumford, Andrew, (2013), “Proxy Warfare and the Future of Conflict”, The RUSI Journal, Vol. 158, Issue 2, pp 40-42.
- Rydle, Moa (2017), “Syria: Iran's and Saudi Arabia's new playground? A case study of Iran’s and Saudi Arabia’s involvement in the Syrian Civil War”, Department of Political Science, Lund University Libraries.
- Waltz, Kenneth (1979), Theory of International Politics, New York: McGraw Hill.
- Wohlforth, William (2008), Realism: The Oxford Handbook of International Relations, Oxford: Oxford University Press.