تأثیر انقلاب اسلامی بر علوم سیاسی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانش آموخته دکتری دانشگاه علامه طباطبائی ره

2 دانشیار و مدیر گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی (ره)

چکیده

انقلاب اسلامی به‌عنوان بزرگ‌ترین اتفاق در تاریخ معاصر ایران، پیامدهای فراوانی را برای خرده نظام‌های درون جامعه ایرانی به همراه داشته و علوم سیاسی نیز به‌عنوان جزئی از نظام آموزشی، متأثر از انقلاب اسلامی‌شده است. شناخت تغییرات علوم سیاسی ناشی از انقلاب اسلامی، ضرورت مطالعات نظری در این حوزه را بیش‌ازپیش روشن می‌سازد. مقاله پیش رو در پی پاسخ به این پرسش است که «تأثیرات انقلاب اسلامی به‌عنوان مؤلفه اجتماعی بر علوم سیاسی در ایران به‌مثابه معرفت چیست؟» فرضیه نویسندگان این است که «از میان تأثیرات انقلاب اسلامی بر شکل و صورت و همچنین بر محتوای علوم سیاسی در ایران، مهم‌ترین آن‌ها را باید در چرخش علوم سیاسی از آموزه‌های غربی سکولارمحور به علوم سیاسی معنامحور دانست». نوشتار پیش رو در پی بررسی این تأثیرات بر اساس روش جامعه‌شناسی معرفت است. این تأثیرات در دو بُعد سطحی (شکلی) و محتوایی و همچنین از نظر کمی و کیفی در مورد استادان، دانشجویان، دانشکده‌ها و محتوای علوم سیاسی در ایران واکاوی شده و در مؤلفه‌های برآمده از جامعه‌شناسی معرفت دسته‌بندی می‌شوند. درنهایت ارزیابی تأثیرات انقلاب اسلامی (به‌عنوان مؤلفه‌های جامعه) بر رشته علوم سیاسی (به‌مثابه معرفت)، بخصوص در چرخش محتوایی این حوزه معرفتی را می‌توان مهم‌ترین یافته این مقاله دانست.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
ابراهیم‌آبادی، حسین (1387)،«ضرورت مطالعات سیاست‌گذاری در علوم انسانی» در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
ازغندی، علیرضا (1372)، «آموزش دانشگاهی علم سیاست»، دانشنامه دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه تهران، 10 و 11.
باقری، خسرو (1389)، «بومی‌سازی و توجه به علم بومی راه‌های توسعه علوم انسانی» در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
باوی، محمد (1377)، «وضعیت رشته علوم سیاسی در ایران»، مجله علوم سیاسی، شماره 3، زمستان
برزگر، ابراهیم (1395). رهیافت بومی‌سازی علوم سیاسی، تهران: دانشگاه علامه طباطبایی.
بشیریه، حسین (1378)، «وضعیت علم سیاست در ایران»، گفتگو به کوشش محمد باوی، فصلنامه علوم سیاسی، 4
پارسانیا، حمید (1379). «جامعه‌شناسی معرفت و علم»، نشریه ذهن، 4.
پناهی، محمدحسین (1387). «تولید علوم اجتماعی بومی» در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
پور فرد، مسعود (1383). «علم سیاست در ایران: از بازشناسی تا بازسازی»، فصلنامه علوم سیاسی، 28.
توکل، محمد (1389). جامعه­شناسی علم: مباحث نظری، تهران: انتشارات جامعه­شناسان.
تنهایی (ابوالحسن تنهایی)، حسین (1391). جامعه­شناسی معرفت و معرفت­شناسی نظریه، تهران: انتشارات بهمن برنا.
خرمشاد، محمدباقر (1386). «لزوم تعالی جایگاه علوم انسانی» در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
دهقانی فیروزآبادی، سید جلال (1388). «علوم انسانی جهت دهنده و راهنمای سایر علوم بشری» در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری (مجموعه مقالات)، تهران، پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
رحیمی سجاسی، داوود (1390). شیوه‌های تولید دانش، درآمدی بر تولید دانش بومی، قم: بوستان کتاب.
رفیع‌پور، فرامرز (۱۳۷۶). توسعه و تضاد: کوششی در جهت تحلیل علل پیدایش انقلاب اسلامی و مسائل اجتماعی ایران، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
رفیع پور، فرامرز (1393). موانع رشد علمی ایران و راه‌حل‌های آن، تهران: شرکت سهامی انتشار.
علیخانی، علی‌اکبر (1389). «علوم انسانی در ایران، کارآمدی و ناکارآمدی»، در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
علیزاده، عبدالرضا؛ و همکاران (اژدری زاده، حسین؛ کافی، مجید) (1388). جامعه­شناسی معرفت (جستاری در تبیین رابطه­ی «ساخت و کنش اجتماعی» و «معرفت‌های بشری»)، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فاروقی، اسمعیل (1385) «اسلامی سازی معرفت» در اسلامی سازی معرفت از مجید مرادی، قم: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
فراستخواه، مقصود (1388). دانشگاه و آموزش عالی؛ منظرهای جهانی و مسئله‌های ایرانی، تهران: نشر نی.
فیرحى، داوود (1372). «درآمدى بر ضرورت و هدف علم سیاست»، فصلنامه علوم سیاسى، 6.
فیرحى، داوود (1380). «دولت اسلامى و تولیدات فکر دینى»، نشریه دانشکده حقوق و علوم سیاسى دانشگاه تهران، 51.
کنوبلاخ، هوبرت (1390). مبانی جامعه­شناسی معرفت­، ترجمه کرامت­اله راسخ، تهران: نشر نی.
کوزر، لوئیس؛ و همکاران (استر، نیکو؛ مجا، ولکر؛ مرتن، رابرت. ک؛ مانهایم، کارل) (1389). جامعه‌شناسی معرفت. سیر تاریخی، نظریه‌ها و چشم‌اندازها، ترجمه جواد افشارکهن، تهران: نشر پژواک.
گلوور، دیوید؛ و همکاران (استرابریج، شیلاف؛ توکل، محمد) (1390). جامعه‌شناسی معرفت و علم، ترجمه شاپور بهیان و همکاران، تهران: سمت.
ماحوزی، مهدی (1388)، «برنامه قوی و منسجم لازمه توسعه علوم انسانی»، در علوم انسانی از دیدگاه صاحب‌نظران به کوشش فیروزه اصغری، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی
مصفا، نسرین (1385). سیری در تحولات آموزشی و پژوهشی علوم سیاسی و روابط بین‌الملل، تهران: پژوهشکده مطالعات فرهنگی و اجتماعی.
مقصودی، مجتبی (1385)، «بررسی توصیفی عناوین پایان‌نامه‌های رشته‌های علوم سیاسی و روابط بین‌الملل»، پژوهشنامه علوم سیاسی، 1
مولکی، مایکل (1389). علم و جامعه‌شناسی معرفت، ترجمه حسین کچوییان، تهران: نشر نی.
مولکی، مایکل(1395)، آمار آموزش عالی در ایران، موسسه پژوهش و برنامه‌ریزی آموزش عالی