آینده‌پژوهی جامعه مدنی درجمهوری اسلامی ایران با استفاده از روش تحلیل ماتریس SWOT

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تخصصی علوم سیاسی، گرایش جامعه شناسی سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

2 دانشیار گروه علوم سیاسی، دانشکده حقوق و علوم سیاسی، واحد علوم و تحقیقات، دانشگاه آزاد اسلامی، تهران، ایران

چکیده

آینده پژوهی به منزله یک حوزه میان رشته‌ای، امکان شناسایی رویدادها و روندهای مؤثر در شکل گیری تحولات سیاسی آینده و دست یابی به تصویر آینده را فراهم کند. در این میان وقوع انقلاب اسلامی در ایران به عنوان یک شگفتی ساز در ادبیات آینده‌پژوهی توانست تاثیرات بزرگی در روند توسعه سیاسی و شکل گیری جامعه مدنی بر جا گذارد. در این پژوهش با استفاده از روش SWOT نقاط ضعف و قدرت (محیط داخلی و خارجی) شکل گیری جامعه مدنی در ایران پس از انقلاب را مورد بررسی قرار گرفته است. در این میان پیشران‌های شکل دهنده جامعه مدنی در محیط داخلی رشد جمعیت، بالا رفتن سطح سواد و تحصیلات، گسترش فضای عمومی و مجازی، پیچیده‌شدن طبقات اجتماعی، تولد نهادها و سازمان‌های مدنی غیردولتی جدید، رشد مطبوعات، افزایش احزاب و گروه‌های سیاسی، شکل‌گیری جنبش‌های مدنی، فرصت و امکان تحقق جامعه مدنی کارآمد را در ایران اسلامی امکان پذیرتر خواهند کرد. در محیط خارجی روند هایی نظیر جهانی شدن، دموکراسی سازی در خاورمیانه و دخالت قدرت‌های بزرگ و وجود فضای امنیتی در منطقه خاورمیانه  تا حدودی به عنوان تهدید برای دست یابی به جامعه مدنی  در ایران به شمار می‌رود.  

کلیدواژه‌ها


امیراحمدی، هوشنگ  (1377) مجموعه مقالات جامعه مدنی و ایران امروز، تهران: نقش و نگار
ازغندی، علیرضا (1376) مجموعه مقالات تحقق جامعه مدنی در انقلاب اسلامی، تهران: سازمان مدارک فرهنگی انقلاب اسلامی
افضلی، رسول، (1377)چشم انداز جامعه مدنی در خاورمیانه، با مقدمه محمود سریع القلم، تهران: مؤسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب
امانی، عبدالرضا، 1389، نگرشی به روش تحلیل سوات، دانشجوی کارشناسی ارشد مدیریت بازرگانی  
بشیریه، حسین (1374)انقلاب و بسیج سیاسی، تهران، دانشگاه تهران
بشیریه، حسین (1384)دیباچه‌ای بر جامعه شناسی سیاسی ایران؛تهران، نشر نگاه معاصر
بشیریه، حسین (1374)جامعه شناسی سیاسی: نقش نیروهای اجتماعی در زندگی سیاسی، تهران: نشر نی
بشیریه، حسین عقل در سیاست: (1382) سی و پنج گفتار در فلسفه، جامعه شناسی و توسعه سیاست، تهران: نگاه معاصر
پیرس و رابینسون(1393). برنامه ریزی و مدیریت استراتژیک. ترجمۀ خلیلی شورینی،دکتر سهراب. انتشارات یادواره کتب.
خواجه سروی، غلامرضا، فیروزه رادفر (1396)تبیین تحول گفتمان فرهنگ سیاسی :مطالعه موردی فرهنگ سیاسی، فصلنامه علمی –پژوهشی رهیافت انقلاب اسلامی، سال یازدهم ش 38
ربیعی، علی، (1386)بحران‌های اجتماعی امروز ایران، مجله جامعه شناسی ایران، دوره ششم، ش 3
یزدان فام، محمود، (1378)انقلاب مخملی، شرهای داخلی و تمایلات خارجی در انقلاب رنگی و جمهوری اسلامی ایران، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی.
یزدی، محمد تقی مصباح (1379)نظریه سیاسی اسلام کشور داری، چ2، موسسه آموزشی امام خمینی، قم
فرامرزیان، علیرضا. (1376) «بررسی‌ موانع‌ توسعه‌ سیاسی‌ جامعه‌ مدنی‌ در ایران»، تحققق‌ جامعه‌ مدنی‌ در انقلاب‌ اسلامی، مجموعه‌ مقالات، تهران: سازمان‌ مدارک‌ فرهنگی‌ انقلاب‌ اسلامی، گروه‌ انتشارات
قریب، حسین (1379)تحولات طبقاتی اجتماعی در ایران و تهدیدات بالقوه امنیتی آن، مجله اقتصاد سیاسی، ش 11 و12، شهریور و مهر
سریع القلم، محمود (3791) موانع فرهنگی شکل گیری جامعه مدنی در منطقه خاورمیانه، فصلنامه مطالعات خاورمیانه، سال هفتم، شماره 4
عیوضی، محمد رحیم (1388) آینده پژوهی اسلامی و رویکردهای آن، فصلنامه مطالعات انقلاب اسلامی، پاییز ش 18
سعیدی، علیرضا (1382)در امدی بر مشارکت مردمی و سازمان‌های غیر دولتی؛تهران، سمت.
سبزه‌ای  محمد تقی (1389) تحلیل جامعه شناختی توسعه جامعه مدنی در ایران مقایسه تطبیقی دوره مشروطه و انقلاب اسلامی در ایران، فصلنامه مطالعات راهبردی ش6
شهرام نیا، مسعود(، 1386) علل روی کار آمدن خاتمی بر اساس نظریه توسعه نامتوازن هانتینگتون، فصلنامه تحقیقات سیاسی و بین المللی، ش 3.
بانک اطلاعات سازمان‌های غیردولتی و تشکل‌های مردمی در ایران(1376) تهران : انجمن تنظـیم خـانواده جمهـوری اسـلامی ایران
 
Inayatullah, Sohail, ‘Causal Layered Analysis: Poststructuralism as method’, Futures, Vol 30, No 8, 1998, 815–829.
Dator, James (ed), (2002), Futures Studies in Higher education: Advancing Futures, Wesport CT: Praeger.
-Bell, Wendell, (1996), Foundations of futures studies: What do we mean by futures studies? in Richard A. Slaughter, New Thinking for a New Millennium,). London: Routledge
Roymond Hinnebusch.syria.civil society in the middle East –op.cit (2000)
Pin-Fat, Véronique, “The Metaphysics of the National Interest and the ‘Mysticism’ of the Nation State: Reading Hans J. Morgenthau”, Review of InternationalStudies, vol 31, no. 2 (Summer), 2005, pp. 217-236
Rosenburg, Justin, The Empire of Civil Society: A Critique of the Realist Theory of International Relations, London, UK, Verso, 1994