بررسی سازه‌انگارانه و نئورئالیستی روابط راهبردی ایران و سوریه (2015-1979)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

گروه علوم سیاسی، دانشگاه بین‌المللی امام خمینی (ره)

چکیده

روابط راهبردی ایران و سوریه در سه دهه گذشته مصداق یکی از دیرپاترین اتحادها در منطقه خاورمیانه بوده است. ریشه‌های این روابط راهبردی را می‌توان در تغییرگفتمان نظام ایران ناشی از پیروزی انقلاب اسلامی و ایجاد سازه‌های ارزشی جدید از یک طرف و تهدیدات مشترک این دو بازیگر در منطقه از طرف دیگر جستجو کرد، موضوعی که به‌ویژه در بحران اخیر سوریه نمود و بروز بیشتری یافت. از این رو، در پژوهش حاضر با بهره‌گیری از یک چارچوبی توصیفی و تحلیلی در صدد پاسخ به این سؤال هستیم که چه عواملی در شکل‌گیری و تداوم روابط راهبردی این دو کشور طی سال‌های پس از انقلاب اسلامی ایران تا وقوع بحران سوریه به عنوان دو نقطه عطف بنیادین در تاریخ سیاسی منطقه خاورمیانه مؤثر بوده است؟ در این مقاله مناسب‌ترین نظریه‌هایی که قابلیت تبیین اتحاد پیچیده و راهبردی میان ایران و سوریه داشته‌اند، شناسایی شده و در میان آنها از دو نظریه سازه‌انگاری و نئورئالیسم استفن والت برای تبیین روابط راهبردی دو کشور بهره گرفته شده است. یافته‌های پژوهش حاکی از آن است که در بین نظریات موجود در روابط بین‌الملل، بهترین مدل تبیینی برای بررسی منافع راهبردی مشترک ایران و سوریه در سال‌های موردمطالعه، ترکیب دو نظریه سازه‌انگاری و نئورئالیسم استفن والت می‌باشد. 

کلیدواژه‌ها


احتشامی، انوشیروان(1378)، سیاست خارجی ایران در دوران سازندگی (اقتصاد، دفاع، امنیت) ترجمه ابراهیم متقی و زهره پوستین چی، تهران: انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
امامی، محمدعلی (1376)، سیاست وحکومت درسوریه، تهران: دفترمطالعات سیاسی و بین‌المللی .
آیتی، علیرضا(1383)، «طرح ژئوپلیتیک جدید آمریکا، خاورمیانه و محیط پیرامونی» کتاب خاورمیانه، تهران: انتشارات مؤسسه ابرار معاصر.
ایران منش، محمدحسین(1378)، شرح قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران، کرمان: خدمات فرهنگی کرمان. 
وزارت امورخارجه، (1384)، کتاب سبزسوریه، تهران.
جعفری ولدانی، اصغر(1382)، روابط خارجی ایران (بعد از انقلاب اسلامی)، تهران: انتشارات آوای نور
حاجی یوسفی، امیر محمد(1382)، ایران و رژیم صهیونیستی از همکاری تا منازعه، تهران: دانشگاه امام صادق
سیف زاده، سید حسین(1384)، نظریه‌ها و تئوری‌های مختلف در روابط بین‌الملل فردی- جهانی شده: مناسبت و کارآمدی، تهران: وزارت امور خارجه، دفتر مطالعات سیاسی و بین‌المللی
قاسمیان، روح الله(1392)، کنکاشی در تحولات سوریه، ریشه ها، بازیگران، و پیامدها، تهران: مؤسسه مطالعات غرب آسیا
قوام، عبدالعلی(1388)، روابط بین‌الملل (نظریه‌ها و رویکردها)، تهران: سمت
گلشن پژوه، محمدرضا(1385)، «اصلاحات در سوریه، زمینه و روندها» کتاب خاورمیانه، ویژه اصلاحات در خاورمیانه، تهران: ابرار معاصر.
لینکلیتر، اندرو(1386)، نو واقع گرایی، نظریه انتقادی و مکتب برسازی، مترجم علیرضا طیب، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امورخارجه
مشیرزاده، حمیرا(1386)، تحول در نظریه‌های روابط بین‌الملل، تهران: سمت.
ونت، الکساندر(1384)، نظریه اجتماعی سیاست بین‌الملل، ترجمه حمیرا مشیرزاده، تهران: مرکز چاپ و انتشارات وزارت امور خارجه.
پایان نامه
چاوشی، مریم(1382)، روابط ایران و سوریه (2000-1979)، (پایان نامه کارشناسی ارشد) دانشگاه علامه طباطبایی.
شهمرادی، حسین (1390)، بررسی نقش اسرائیل در همگرایی راهبردی در ایران و سوریه پس از پیروزی انقلاب اسلامی(1389-1357)، (پایان نامه کارشناسی ارشد)، دانشگاه علامه طباطبایی.
مقالات
امیدی، علی(87/1386)،« چیستی و چگونگی سیاست خارجی مقایسه ای، مطالعه موردی روابط ایران و سوریه»، مطالعات خاورمیانه، سال چهاردهم و پانزدهم، شماره 4 و 1، صص132-99.
ایزدی، جهانبخش و اکبری، حمیدرضا (1389)، «برآورد دهه سوم مناسبات راهبردی جمهوری اسلامی و سوریه، هم گرایی بیش یا گسست»، فصلنامه رهنامه سیاست گذاری سیاسی، دفاعی و امنیتی، سال اول، شماره دوم، صص61-27.
رجبی، سهیل(1391)، «واکاوی جایگاه و نقش استراتژیک سوریه در مناسبات منطقه‌ای و بین‌المللی»، پانزده خرداد، دوره سوم، سال دهم، شماره 34.
روشندل، جلیل(1377)، «هدف‌ها و پیامدهای پیمان ترکیه ـ اسرائیل»، سلسله مقالات خاورمیانه شناسی مرکز پژوهش‌های علمی و مطالعات استراتژیک خاورمیانه.
عباسی، مجید(1392)، «تبیین رئالیستی منازعه بین‌المللی قدرت در سوریه و پیامدهای آن برای امنیت  جمهوری اسلامی ایران»، پژوهش نامه ایرانی سیاست بین‌الملل، سال اول، شماره دوم، صفحات93-70.
متقی ابراهیم, کاظمی حجت(1386)، سازه‌انگاری، هویت، زبان و سیاست خارجی جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه سیاست- مجله دانشکده حقوق و علوم سیاسی, دوره  37 , شماره  4 ; صص 209 تا 237.
مرکز بررسی‌های راهبردی ریاست جمهوری، (1382)، «حمله اسرائیل به سوریه و منابع ملی ایران» ، ماه نامه برداشت اول، سال دوم، شماره 11.
نیاکوئی، اسماعیلی، ستوده(1393)، «عوامل گسترش روابط استراتژیک سوریه با ایران از صعود بشار اسد به قدرت تا نا آرامی‌های اخیر(2011-2000)»، فصلنامه مطالعات سیاسی جهان اسلام، سال سوم شماره نهم، صص 164-137.
منابع اینترنتی
فرزندی، عباسعلی(1391)، اهمیت راهبردی سوریه برای جمهوری اسلامی، تهران، بصیرت.
http://basirat.ir/fa/news/246813
قهرمان پور، رجمان(1386) «کنفرانس آناپولیس و اهداف فراتر از مسئله فلسطین ـ اسرائیل: تقویت اتحاد» همشهری دیپلماتیک، سال دوم، شماره 20.
منابع لاتین
Adler, Emanuel. (1997) Seizing the Middle Ground: Constructivism in World Politics, European Journal of international Relation, Vol. 3, No.3.
Clawson, Patrick (February 2012)" Post – Asad Syria: Opportunity or Quagmire?" Strategic Forum, No.276.
Ehteshami, Anoushiravan and Raymond Hinnebusch (1997) "Syria and Iran: Middle Power in a peeneted Regional System", New York: Routledge.
Gelbart, Jonathan (Fall 2010) “The Iran-Syria Axis: A Critical Investigation”, Standard Journal of International Relations, PP: 36-42.
Goodarzi, Jubin (2006) Syria and Iran. New York, Tauris Academic Studies.
J. Agha, Hossein and Ahmad S. Khalidi , Syria and Iran Rivalry and Copperation, the Royal Institute of Internatiual Affairs , London, 1995.
Jaber, Hala (1997) Hezbollah, Born With a Vengennce, New York Columbia u Joff George (May 2012) The Regional Implication of The Conflict IN Syru Noref Policy Brief.
Jupille, joseph. A. Caporaso, James. T. Checkel, Jeffrey. (2003) Integrating Institutions Rationalism, Constructivism and the study of European Union Comparative Political Studies, Vol. 36, No.1-2
Kam, Ephraim (october10, 2010) The Axis of Evil in Action: Iranian support for Syria, Inss Insight, No. 372
Martini, Jeffrey, Erin York and William Yong (2013) Arena of Strategic Competition, Rand Corporation, at: WWW.rand.org
Nerguizan, Aram (January 10, 2013) U.S. Iranian Competition in the Levant _II, The Proxy War in Egypt, Israel, Jordan, Lebanon, the Palestinian Territories, Syria, CSIS.
Rubin, Barry (2007) the Truth about Syria. New York, Palgrave Macmillan.
Sami. Moubayed (2010), Syrian-Saudi Ties Spiral Downwards. Asia Times August 11, http://WWW.atimes.com/atimes/Middle-East/MH11Ak02.html
Sun, Degan (2009) “Brothers Indeed: Syria-Iran Quasi-alliance Revisited”, Journal of Middle Eastern and Islamic Studies (in Asia), Vol. 3, No. 2, 2009, PP: 67-80
Walt, Stephan (1987) the origins of Alliance, Comell University press.
Walt, Stephan M. (1988) Testing theories of Alliance Formation: the case of.
Wilmer, frank (2002), the social construction of the man, state and war, London: Routledg.
Yacoubian, Mona (May 2007) Syria s AIIiance With Iran, United States Institute of Peace, http://WWW.usip.org
45. Ziadeh, Radwan (2011) Power and Policy in Syria, International Services, foreign Relations and Democracy in the Modern Middle East. London: I .B Tauris & Co Ltd. See www.ibtauris.com/LMMES for a full list of titles