مدارا در رفتار سیاسی و حاکمیت علوی

نویسندگان

1 گروه علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبایی

2 علوم سیاسی/علوم سیاسی/علامه طباطبایی/تهران/ایران

چکیده

اگر سیاست را تدبیر مدن یا اداره ومدیریت بر جامعه بنامیم دوره کوتاه زمامداری امام علی (ع) بی شک ارزشمند ترین میراث نظری و گرانبها ترین تجربه عملی درعرصه اندیشه و عمل سیاسی است. حضرت پس از وفات پیامبر(ص) نیزبه مدت بیست و پنج سال به عنوان یک ناظر، مسائل جامعه اسلامی را درابـعاد داخلی و خارجی آن رصد کرده و سپس بـا کوله باری از تجـربه و شناخت بـه اصرارمردم مدیریت واداره جامعه اسلامی را عهده دارشده است. دوره زمامداری وی اگرچه کوتاه و کمترازپنج سال بود؛ اما به معنای کامل اخلاق سیاسی را در ابعاد مختلف حاکمیت عملی و رفتاری خود محقق کرد. تساهل و مدارا در اسلام از جمله اموری است که در اخلاق سیاسی تعریف می‌شود و در اندیشه سیاسی اسلام، به سه حوزه اخلاق سیاسی، رفتار سیاسی، قانون گذاری و تشریع احکام، تقسیم می‌شود. تساهل و مدارا شاکله اصلی حاکمیت و سیاست داخلی علی(ع) را تشکیل می‌دهد. براساس خطبه ها، نامه ها و کلمات قصار نهج البلاغه و گزارش ها و روایات تاریخی، حضرت علی(ع) به عنوان امام و خلیفه مسلمین آنجا که حق و حقوق خود باشد، اهل تساهل و مدارای تام است ولی در بازستادن حق مردم، اجرای احکام دین وحدود الهی ایشان تساهل به خرج نمی دهند و کسانی را که در این راه کوتاهی کنند، نکوهش می‌کند.

کلیدواژه‌ها


قرآن کریم
نهج البلاغه، (1414)، سید رضی، قم
ابن ابى الحدید، (1385 ق )شرح نهج البلاغه، تحقیق محمد ابوالفضل ابراهیم، ، بیروت، دارالکتب العربیة
ابن عبدربه اندلسی، شهاب الدین ابو عمرو احمد بن محمد، (1409ق)، العقد الفرید، تحقیق احمد بن محمود،  بیروت، دارالاحیا التراث العربی
ابوخلیل، شوقی، (1384)، تسامح در اسلام، ترجمه سید رضا حسینی امین، تهران، سرابی
اسکافى، محمدبن عبدالله، (1402 ق)، المعیار الموازنة، تحقیق محمدباقر محمودى، بیروت
اسلامی، محمد تقی، (1381)، تساهل و تسامح در اسلام، قم، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی حوزه علمیه قم
جوادی آملی، عبدالله، (1391)، نسبت دین و دنیا، قم، اسراء
جوده، جمال، (1382)، اوضاع اجتماعی اقتصادی موالی در صدر اسلام، ترجمه مصطفی جباری و مسلم زمانی، تهران، نشر نی
دیوید هید، (1383)، تساهل، ترجمه پژوهشکده مطالعات راهبردی، تهران، پژوهشکده مطالعات راهبردی
رشاد، علی اکبر، (1387)، آسیب شناسی ادبیات اجتماعی معاصر با درنگی درباب خشونت و مدارا، تهران، کانون اندیشه جوان
روزبه، محمد حسین، (1382)، مدارا، قم، چاپ و نشر عروج
طبری، محمد بن جریر، (1375)، تاریخ الرسل و الملوک، ترجمه، ابوالقاسم پاینده، تهران، انتشارات اساطیر
صدوق(۱۴۱۳ق.)، کتاب من لایحضره الفقیه، تصحیح: علی اکبر غفاری، دفتر انتشارات اسلامی، قم
عبدالفتاح، عبدالمقصود، [ بی تا]، امام علی بن ابیطالب(روزگار عثمان)، ترجمه سید محمد مهدی جعفری، بی جا
عسکرى، مرتضى، (1375)، نقش عایشه در تاریخ اسلام، ترجمه عطاء محمد سردارنیا و محمد صادق نجمى، تهران، مدیر
على اکبر دهخدا و دیگران، [ بی تا]، لغتنامهدهخدا، زیر نظر دکتر محمدمعین و دکترسیدجعفر شهیدى، تهران
فتحعلى، محمود، (1378)، تساهل و تسامح اخلاقى، دینى، سیاسى، (تازه هاى اندیشه، ش 7)، مؤسسه ى فرهنگى طه
فرزانه پور، حسین(1383)، تساهل و مدارا در اندیشه‌های سیاسی، مطالعات اسلامی، بهار 1383، ش63
فولادى، محمد، [بی تا]، تساهل و تسامح از منظر دین، مجله معرفت، ش 35، ص10-15
فیروزآبادی، محمد بن یعقوب، (1991)، القاموس المحیط، بیروت، دار احیاء التراث العربی
فیوّمى، احمد بن محمد، (1929 )، المصباحالمنیرفىغریبالشرحالکبیر، [بی جا]
کلینی، ثقة الاسلام محمد بن یعقوب، (1375)، اصول کافی، ترجمه آیت الله کمره ای، قم
کردنژاد، نسرین(1394)، بررسی قاعده لاجرح و مستندات آن، میثاق، پیش شماره 1، صص95-124
مجلسی، محمد باقر، (1363)، بحارالانوار، تهران، دارالکتب الاسلامیه
حنایى کاشانى، محمدسعید، (1388)، «تسامح و تساهل»، نامه فرهنگ، ش 28، ص61
محمودى، محمدباقر، (1369 ق)، نهج السعادة فى مستدرک نهج البلاغه، بیروت، دارالتعارف للمطبوعات
مدنى، سید علیخان، (1379 ق)، الدرجات الرفیعة فى طبقات الشیعة، قم، بصیرتى
نصر اصفهانی، علی، و...، ( 1391)، بررسی تحمل و مدارا در رهبری سازمان با تکیه بر دیدگاه نهج البلاغه، دوفصلنامهعلمیپژوهشیمدیریتاسلامی، سال 20، ش 2، ص113 -130
نهج الفصاحه، (1390)، گردآوری ابوالقاسم پاینده بی جا، درالعلم
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب ابن واضع، (1371)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی،  تهران، انتشارات علمی و فرهنگی
oxford advanced learner's dictionary ,1998
mehdi amin razavi and david philosophy, relegion, and the question of intolerancsed, ambuel p.vii
king. Toleration (London: Geave Allen: Uniwin,1976).