تأثیر اقدامات محمدرضا شاه در حوزه ارتش بر وقوع انقلاب اسلامی ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه یاسوج

چکیده

بررسی علل انقلاب‌ها، همواره یکی از جذاب‌ترین موضوعات علوم سیاسی و جامعه شناسی بوده و می‌باشد. تاکنون در خصوص علل انقلاب اسلامی ایران، دیدگاه‌های مختلفی مطرح شده است. آنچه در این پژوهش مورد کند و کاو قرار می‌گیرد، ارتباطات مستقیم و غیر مستقیم ارتش و شخص محمدرضا پهلوی، بین  سال‌های 1332 تا 1357 و تأثیراتی است که در این دوران ارتش ایران از اقدامات و تصمیمات شاه می‌پذیرد. در تحقیق حاضر به عملکردها و ضعف‌های ارتش ایران، از حیث سازماندهی، ساختار، سلسله مراتب تصمیم گیری، انگیزه‌ها و سایر موارد مربوطه و ارتباط متقابل آنها با تصمیمات و سیاست‌های اتخاذی شاه، با بهره گیری از نظریه راسل در مورد رابطه عدم وفاداری نیروهای مسلح و وقوع انقلاب‌ها، پرداخته شده است. یافته‌های پژوهش، گویای این مطلب است که قطع وفاداری ارتش به حکومت و پیوستن آن به انقلابیون، نقش مهمی در پیروزی انقلاب اسلامی داشته است.

کلیدواژه‌ها


آبراهامیان، یرواند، (1388)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل محمدی، ابراهیم فتاحی ولیلایی، تهران، نشر نی.
آرکدی، نیکی، (1369)، ریشه‌های انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران، نشر قلم.
ازغندی، علیرضا، (1379)، ارتش و سیاست، چاپ اول، تهران، نشر قومس.
ازغندی، علیرضا، (1389)، تاریخ تحولات سیاسی و اجتماعی ایران، چاپ ششم، تهران، انتشارات سمت.
اسدی، بیژن، (1388)، خلیج فارس و مسائل آن، چاپ سوم، تهران، انتشارات سمت.
آشوری، علی، (1387)، دانشنامه سیاسی، چاپ پانزدهم، تهران، انتشارات امیرکبیر.
اِسپوزیتو، جان. ال، (1386)، انقلاب ایران و بازتاب جهانی آن، ترجمۀ محسن مدیر شانه چی، تهران، انتشارات مرکز بازشناسی اسلام و ایران.
‌انقلاب ظفار و تحولات خلیج، (1354)، مجموعه کرامه، شماره ۷، بی‌ جا، کمیته فلسطین، اتحادیه انجمنهای اسلامی دانشجویان در اروپا.
بخشایشی اردستانی احمد و مظاهری محمدمهدی، (1383)، درآمدی بر جامعه شناسی سیاسی، چاپ دوم، تهران، مرکز انتشارات علمی دانشگاه آزاد اسلامی.
بشیریه، حسین، (1386)، آموزش دانش سیاسی، چاپ هجدهم، تهران، انتشارات مؤسسۀ پژوهشی نگاه معاصر.
بشیریه، حسین، (1387)، انقلاب و بسیج سیاسی، چاپ هفتم، مؤسسه انتشارات و چاپ دانشگاه تهران.
جمعی از نویسندگان، (1383)، انقلاب اسلامی و چرایی و چگونگی رخداد آن، قم، انتشارات نهاد مقام معظم رهبری در دانشگاهها.
دانشجویان مسلمان پیرو خط امام، (1366)، از ظهور تا سقوط، مجموعه اسناد لانه جاسوسی امریکا، چاپ اول، تهران، مرکز نشر اسناد لانه جاسوسی.
زونیس، ماروین، (1370)، شکست شاهانه، ترجمه اسمعیل زند و بتول سعیدی، چاپ اول، تهران، نشر نور.
زیباکلام، صادق، (1388)، مقدمه‌ای بر انقلاب اسلامی، چاپ هشتم، تهران، نشر روزنه.
شایسته‌پور، حمید، (1385)، قدرت سرکوب رژیم پهلوی و انقلاب اسلامی، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
شکاری، عبدالقیوم، (1379)، نظریه دولت تحصیلدار و انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی. 
شیخی، الیاس، (1382)، رهیافتی نو در تبیین انقلاب اسلامی، چاپ اول، اصفهان، نشر دادیار.
صلاحی، سهراب، (1386)، ایران و انقلاب اسلامی، تهران، انتشارات دانشگاه امام حسین (ع).
طاهری، ابوالقاسم، (1372)، حکومتهای محلی و عدم تمرکز، چاپ دوم، تهران، نشر قومس.
عمید زنجانی، عباسعلى، (1368)، انقلاب اسلامى و ریشه ‏هاى آن، چاپ دوم، تهران، انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامى.
فردوست، حسین، (1387)، ظهور و سقوط سلطنت پهلوی، چاپ بیست و ششم، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، جلد اول.
فرهنگی، محمدحسین، (1380)، انقلاب اسلامی؛ ریشه‌ها و پیامدها، تبریز، انتشارات دانشگاه آزاد اسلامی تبریز.
فرهی، فریده، (1377)، نظریه تدا اسکاچپل و انقلاب اسلامی، تهران، متین، سال اول، شمارۀ اول.
فوران، جان، (1380)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمۀ احمد تدین، تهران، نشر غزال.
فوران، جان، (1388)، نظریه پردازی در باب انقلاب ها، ترجمه فرهنگ ارشاد، چاپ چهاردهم، تهران، نشر نی.
فونتن، آندره، (1367)، یک بستر و دو دریا، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر نو.
قره باغی، عباس، (1365)، اعترافات ژنرال، تهران، نشر نی.
کاتوزیان، محمدعلی (همایون)، (1386)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، چاپ سیزدهم، تهران، نشر مرکز.
کالورت، پیتر، (1382)، انقلاب و ضد انقلاب، ترجمه حسن فشارکی، تهران، مرکز چاپ و انتشارات وزارت خارجه.
کرونین، استفانی، (1377)، ارتش و حکومت پهلوی، ترجکه غلامرضا بابایی، چاپ اول، تهران، انتشارات خجسته.
لطفیان، سعیده، (1380)، ارتش و انقلاب اسلامی ایران، چاپ اول، تهران، انتشارات مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
محمدپناه، بهنام، (1389)، تاریخ و ساختار نظام سیاسی ایالات متحده آمریکا، چاپ اول، تهران، نشر سبزان.
مشایخ، نصیر، (1380)، پلنگ سیاه: زندگانی اشرف پهلوی، چاپ اول، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
مؤسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی، (1384)، سقوط؛ مجموعه مقالات نخستین همایش بررسی علل فروپاشی سلطنت پهلوی، محسن کاظمی، ساواک و امنیت ملی، چاپ اول، تهران، مؤسسه مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
میلانی، محسن، (1383)، شکل گیری انقلاب اسلامی از سلطنت پهلوی تا جمهوری اسلامی، ترجمه مجتبی عطارزاده و ارغوان غوث، تهران، انتشارات گام نو.
ولایتی، علی اکبر، (1388)، تاریخ معاصر ایران، تهران، نشر کتابهای درسی ایران.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، (1368)، تاریخ روابط خارجی ایران از پایان جنگ جهانی دوم تا سقوط رژیم پهلوی، چاپ اول، بی جا، نشر مؤلف.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، (1372)، انقلاب ایران به روایت رادیو بی بی سی، چاپ اول، تهران، انتشارات طرح نو.
40. B.M.Spain, (1966). The Making of United States Foreign Policy, New York, Praeger.
41. Cruz. C and Diamant. R, (1998). The New Military Autonomy in America, Journal of Democracy, 9.
42. Hassan, Tajalli Tehrani, (1982). The Causes of Revolution: A Cause Study of Iranian Revolution of 1978-1979. Michigan: University Microfilms International, North Texas State University.
43. Huntington, Samuel P, (1968). Political Order in Changing Societies. London: Yale
University.
44. K. Marx and F. Engels, (1958). Selected Works. Vol. I, Moscow.
45. Nnoli, Okwadiba, (1990). Introduction to Politics. Essex: Longman Group Ltd.
46. Peter Calvert, (1967). Revolution: The Politics of Violence. Political Studies, 15.
47. Ulman. W, (1975). Medieval Political Tought, Harmondsworth, Middx, Penguin Books.