بررسی تطبیقی جایگاه نظارتی مجلس در قانون اساسی جمهوری اسلامی ایران و جمهوری آذربایجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل ، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی ،تهران ،ایران

2 دانشجوی دکتری حقوق عمومی و بین الملل، دانشکده حقوق و علوم سیاسی دانشگاه علامه طباطبائی، تهران، ایران

چکیده

سؤال اصلی مقاله این است که، جایگاه نظارتی مجلس در قانون اساسی ج.ا.ایران و جمهوری آذربایجان چگونه قابل تبیین است و هدف از این نظارت چیست؟ فرضیه اصلی مقاله این است در قانون اساسی هر دو کشور، سازکارهای مختلفی در راستای تحقق نظارت مجلس پیش بینی شده است که هدف از آن، اصولاً تحدید و کنترل اختیارات قوه قضاییه و مجریه است. مجلس به عنوان نهاد مردم سالار، از وظایف متعددی برخوردار است. برابر قانون اساسی ج.ا.ایران، مجلس کارکردهای مهم قانونگذاری و نظارت را بر عهده دارد که قوای مجریه و قضاییه را تحت تاثیر قرار داده است. در جمهوری آذربایجان، به دلیل چالش‌های انتخاباتی و تفکیک قوی، مجلس نتوانسته است، وجهه‌ای مردمی و جهانی در حد استانداردهای مطلوب برای خود ایجاد کند. نتایج تحقیق نشان می‌دهد که، ساختار تشکیل مجلس در آذریایجان، از حمایت‌های فکری و معنوی کمی در جامعه بر خوردار است و در مقایسه با نظارت در قوه مقننه ج.ا.ایران، به دلیل ضعف حمایت مردم، نمایندگان تمایل کمتری برای جوابگویی به مردم داشته و نتیجتاً قدرت نمایندگان بیشتر در راستای منافع خود بوده و نظارت بر ارکان دولت، پشتوانه مردمی ضعیفی دارند. پژوهش حاضر با روش توصیفی تحلیلی و با استفاده از کتابخانه‌ای و اسنادی و بهره گیری از قانون اساسی به عنوان منابع اصلی انجام شده است.

کلیدواژه‌ها


اخوان کاظمی، بهرام.(1391). نظارت در نظام اسلامی، تهران: پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر.(1394). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
حبیب نژاد، سیداحمد و عامری، زهرا. (1393). مبانی نظارت در نظام حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، علوم سیاسی، سال هفدهم، ش 65.
خمینی، روح الله. (1374). صحیفه نور، جلد چهارم، تهران: اسماعیلیان.
دادفر، حبیب. (1343). پارلمان. تهران: اطلاعات.
رشیدی، فرود و رنجبر، احمد.(1395). بررسی نحوه نظارت بر بودجه در ایران، فصلنامه مطالعات حقوق، دوره اول، ش2.
رضایی، آزاد. (1394). نظارت حرفه‌ای پارلمانی: مرجع و ضمانت‏ اجرا (مطالعه موردی: قانون نظارت مجلس بر رفتار نمایندگان)، مجلس و راهبرد، دوره بیست و دوم، ش 84.
رضائیان، علی.(1391). اصول مدیریت. تهران: انتشارات سمت.
زارعی، محمدحسین. (1384). جایگاه نظارتی مجلس و اصول حاکم بر آن، مجلس و پژوهش، سال دوازدهم، ش 48.
زرگر، افشین. (1388). روند دولت- ملت سازی در جمهوری آذربایجان، فصلنامه سیاست خارجی، سال بیست و سوم، ش 4.
سنجابی، کریم.(1385). حقوق اداری، تهران: نشر زهره.
 سهرابلو، علی. (1397). « ماهیت نظارت اعمالی قوه مقننه بر قوه مجریه؛ کنترل یا محدودیت». مقاله ارائه شده در اولین کنفرانس بین المللی فقه و حقوق.
شهرام نیا، امیرمسعود. (1379). پارلمانتاریسم در ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
ظهیری، بهزاد.(1390). بررسی صلاحیت‌ها و اختیارات رئیس‌جمهوری نسبت به مصوبه‏های قانونی قوه‌مقننه در جمهوری‌اسلامی‌ایران، جمهوری ‌آذربایجان و فدراسیون ‌روسیه. فرآیند مدیریت و توسعه، دوره بیست و چهارم، شماره 2.
عراقی، احمد. (1331). قانون اساسی ایران، تهران: اقبال.
قاضی، سید ابوالفضل.(1389). بایسته‌های حقوق اساسی، تهران: انتشارات میزان.
کونتز، هرولد؛ ویریچ، اچ و اودانل، سیریل.(1385). اصول مدیریت. ترجمه سید امین الله علوی؛ اکبر مهدویان و محمد علی طوسی، تهران: مؤسسه عالی آموزش و پژوهشی مدیریت و برنامه‌ریزی.
گلی، حسن. (1397). بررسی چشم انداز حقوقی قانون اساسی آذربایجان. فصلنامه تحقیقی مطالعاتی آران، سال پنجم، ش 7.
لاندو، چیکوپ (1382). پان ترکیسم، یک قرن در تکاپوی الحاق گری، ترجمه حمید احمدی، تهران، نی.
مرتضایی، سید احمد.(1390). نظارت استصوابی یا استطلاعی: بررسی فقهی، حقوقی نظارت شورای نگهبان بر انتخابات. قم: موسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی(ره).
مومنی راد، احمد و بهدادفر، میثم.(1396). بررسی موانع، زمینه‌ها و راهکارهای پارلمانی شدن نظام جمهوری اسلامی ایران، فصلنامه حکومت اسلامی، سال بیست و دوم، ش2.
هاشمی، سید محمد و عدالت‌جو، اعظم.(1395). مطالعه تطبیقی نظارت بر انتخابات پارلمان در ایران و انگلستان. تحقیقات حقوقی آزاد، دوره اول، ش11.
هاشمی، سیدمحمد. (1394). حقوق اساسی جمهوری اسلامی ایران، تهران: دادگستر.
واحدی، الیاس. (1382). برآورد استراتژیک آذربایجان، تهران: انتشارات ابرار.
Amnesty International Report 2007, (Accessed 24/2/2008) the state of the world's human rights: Republic of Azerbaijan, http://thereport. amnesty. org/eng/Regions/Europe-and-Central-Asia/Azerbaijan.
Brubaker, Rogers. (1995) “National Minorities, nationalizing states, and external homelands in the New Eirope”, Daedalus, Vol. 124, No. 2.
Brubaker, Rogers. (1996a) Nationalism Reframed: Nationhood and the national Question in the New Europe, Cambridge: Cambridge University Press.
Cafarov, I. M. (2001). Azarbaycan Respublikasi Konstitusyasinin sarh. Baki. Huquq dabiyyati.
Silk, P. and Walters R. How Parliament Works, (1998), 4th edition, Longman, London.